Cluiche Ceisteanna

Idir bhia agus deoch, sioc agus síocháin, chluichí is chomhluadar, is muid a bhí sásta. Seo cluiche a d’imríomar. Cluiche ceisteanna é. Más maith leat quizeanna, taitneoidh an cluiche seo leat.Níl aon ghá le clár nó le cártaí nó le dílse; níl aon ghá le liosta ceisteanna; níl aon ghá le quizmháistir fiú; rud ar bith ach pinn agus páipéar. Tá sé iomlán daonlathach. Agus is píosa maith spóirt é.

Tugtar peann agus páipéar do gach duine. Roghnaítear duine le tús a chur leis an gcluiche. Roghnaíonn an duine sin ábhar, mar shampla, Litríocht na Gaeilge, Sacar na hÉireann, Leabharlannaíocht, Ceol Comhaimseartha, Baile Átha Cliath, Tíreolaíocht na hEorpa; rud ar bith ach an t- ábhar a bheith sách leathan le gur féidir le gach duine ceist éigin a chumadh a bhfuil baint aici leis.

Téann gach duine i mbun machnaimh – ceapann gach duine ceist faoin ábhar, m.sh. ‘Cé scríobh Cré na Cille?’ nó ‘Cén dealbh atá ar bharr Sráid Uí Chonaill i mBaile Átha Cliath’ nó ‘Cén sliabh is airde san Eoraip’ etc.

Nuair atá gach duine tar éis ceist a scríobh, cuirtear tús leis an quiz. Tosaítear leis an té atá ar thaobh na láimhe clé den té a roghnaigh an t-ábhar. Cuireann sé nó sí a c(h)eist. Scríobhann gach duine freagra síos. Nuair atá sin déanta, cuireann an té atá ar a lámh chlé seisean / sise, ceist agus scríobhann gach duine sios an freagra. Agus mar sin timpeall go dtí an té a roghnaigh an t- ábhar an chéad uair.

Téitear timpeall arís ansin. Cuirean an chéad duine a cheist agus léann gach duine ar a sheal an freagra atá scríofa síos aige nó aici amach. Ar aghaidh ansin leis an dara ceist. Freagraítear mar a chéile. Má tá an freagra ceart faigheann an duine sin dhá mharc. Faigheann an té an cheap an cheist marc amháin as gach freagra mícheart. Coinnítear an scór.

Simplí go leor. Ach seo é an áit a bhfuil bunús an chluiche, agus an fáth go n-éiríonn leis. Mura bhfaigheann aon duine an freagra ceart, ní fhaigheann an té a chuir an cheist marc ar bith. Caithfidh freagra ceart amháin ar a laghad a bheith ann le go bhfaigheadh an ceistneoir marc.

Tá neart scóip ann le haghaidh plé agus argóna. Abair nach bhfuil an freagra ar eolas ag an té a cheap an cheist, nó go raibh sé nó sí mícheart. Mór an spórt é! Bealach amháin timpeall ar an deacracht sin a rá, más féidir a chruthú go bhfuil freagra an cheistneora mícheart dáiríre go bhfuil an babhta sin ar ceal (agus marc a thabhairt do na daoine a raibh an freagra ceart acu más mian).

An té a bhfuil an líon is mó marcanna aige nó aici nuair atá timpeall iomlán déanta a ghnóthaíonn.

An rud is tábhachtaí ná go mbainfeadh gach duine taitneamh as. Más gá bhur rialacha féin a chumadh chuige sin, ar aghaidh libh. Níl ansin thuas ach an bunsctruchtúr. Ach oibríonn sé go breá dúinne.

Bainne Dubh na Féile

Nollaig Shona!

Tháinig an ceangal idirlín ar ais díreach in am le beannachtaí na Nollag a ghuí oraibh - bhíomar gan cheangal le hos cionn seachtaine - ní an leabharlann uile, ach mise, go háirithe. Is ea, seo is siúd, agus é i gceist agam labhairt faoi léitheoireacht na Nollag, agus seoltaí suíomh idirlín a chur suas.... Cuma sa diabhal anois. Tá sé in am, turcaithe, géanna, maróg, agus go leor fíonta, idir gheal is dearg, seirisí, portanna, biotáillí, is ea tá fiú is bainne dubh na féile istigh againn (leagan Mháirtín Uí Chadhain de 'poitín'). Ar aon chuma, déanaimis iarracht sampla na beirte sin thuas a leanúint, beirt atá sa phictiúr le Jan Steen atá ar chlúdach An Cléireach le Darach Ó Scolaí - léitheoireacht bhreá do na laethanta saoire mura bhfuil a leithéid aimsithe cheana agat.

Blagáil agus blagadóireacht

Feasta na Nollag amuigh agus caint ann ag an mblagálaí seo is mise ar an mblagáil - nó mar a thugaimse air i mo chás-sa, blagadóireacht (breathnaítear ar an gcolún ar dheis). An bhfuil an blagáil ag dul as mar a deir an duine seo? Ní dóigh liom é: tá an iomarca paisin, eolais, mothúchán, siamsaíochta agus féinsásaimh i gceist. Níor imigh na leabhair as fós agus is fada go n-imeoidh, bíodh is gur cinnte go n-athróidh an margadh le teacht chun cinn an leabhair dhigitigh etc. Mar sin féin, d'fhéadfadh sé nach bhfuil an bhlagáil chomh faiseanta i ndomhan an idirlín is a bhí.

Ar aon chuma gné amháin de Feasta a thaitin liom an mhí seo - agus ní ag caint ar mo chuidse radamandádaíochta (nó randamandádaíocht) atá mé. Is éard tá i gceist agam an spléachadh beag a fuair mé ar fhealsúnacht Ghaelach a bheith ag péacadh. Idir Sheán Ó Loingish ag dul siar chuig laethanta órga an Chonartha (mar a thugtar orthu) agus tagairt aige do Dhónall Ó Corcora (i gcomhthéacs scríbhneoireacht Hilary Mantel) agus Liam Prút ag plé 'saothar tathagach' Bhreandáin Uí Dhoibhlin, Aistí Critice agus Cultúir III, agus Helen Ó Murchú ag díriú ar an earnáil dheonach agus an daonlathas, gan trácht ar Mhairéad Ní Chinnéide ag caitheamh súile ar Darwin, an Athbheochan agus Smaointeoireacht na hEorpa le Brian Ó Conchubhair, bhraith mé dóchas éigin go mb'fhéidir go bhféadfaí comhthéacs tuisceana éigin a chur le chéile ag an leibhéal is bunúsaí agus is fealsúnta. Ní comhaontú atá mé a rá ach comhthuiscint - tuig linn tuiscint dá chéile gan aontú le chéile. Agus anuas air sin, tá gearrscéal breá séasúrach lenar gcara, Brian Ó Dochartaí.

Ach caithfidh mé a bheith cúramach. Léigh mé aréir go ndúirt leabharlannaí uair éigin in áit éigin i mBéarla: Librarians must have no politics, no religion, and no morals.

Beannacht

Cén locht a bheadh ag aon duine ar dhuine a bheith ag beannú dóibh. Fiú má bhí an lámh in uachtar acu (nó b'fhéidir gurb í an lámh in íochtar í) is cosúil go bhfuil fear na láimhe deirge sásta a lámh féin san obair a admháil go macánta.

Leitís Mharfach na Státseirbhíse

Shíl mé go raibh an t-alt seo le Dan O'Brien ar an Irish Times, an Satharn seo caite, an-spéisiúil. Léiríonn sé tábhacht na státseirbhíse agus an ról ollmhór atá aici i ndrochstaid na tíre. Mana na státseirbhíse: mura ndearnadh cheana é, ná déan anois é. Fasach bun agus barr an riaracháin phoiblí. Cad ar rinneamar an uair dheireanach a thit an tír as a chéile? Faic. Mar sin ná déanaimis faic anois.

Ar thit an tír seo as a chéile mar seo cheana? Níor thit. Mar sin níl aon fhasach againn! Mar sin ní thig linn faic a dhéanamh. Mar sin ná déanaimis faic.

Ó, mo chuimhne. Rinneamar cúpla rud nuair a bhí cúrsaí go dona cheana: ghearramar anuas ar an seanphinsean agus ar liúntas na leanaí agus ar na rudaí beaga eile a chabhraigh le daoine a raibh ganntanas airgid orthu. Ó! Go maith. Déanfaimid é sin arís mar sin. Sin fasach.

Lochtaítear na polaiteoirí. Ach níl sna polaiteoirí ach an ceathrú cuid den fhadhb. Os cionn leath na faidhbe an institiúid bhuan leathphroifisiúnta neamhthofa a rialaíonn an tír de facto. Ach nach iad na polaiteoirí ata i gceannas ar an institiúid sin, nach iad atá freagrach? Sin cuid den chur i gcéill. Ní thig le duine ar bith a bheith i gceannas ar rud na dtuigeann sé. Is í an státseirbhís atá freagrach as an Aire, ní an bealach eile timpeall. Mar a mhínigh Ivan Yates, iar-Aire Talmhaíochta, ar chlár teilifís le déanaí: they told me not to write on the file itself, but to use yellow stick-its, so there was nothing permanent.... Níl a fhios agam ab in iad na focail díreach a d'úsáid sé ach tuigeann Tadhg Taidhgín. Ná déan faic. (Pictiúr d'Oifig an Aire thíos - cá bhfios.)


Mar a mhíníonn O'Brien, príomhscil an pholaiteora in Éirinn breathnú i ndiaidh na vótálaithe agus iad a choinneáil heapaí; agus dá réir sin fanacht i gcumhacht. Níl siad traenáilte le déileáil le castachtaí na ranna a bhfuil siad bainteach leo nó le dul i ngleic le lúbaireacht olúil ard-oilte na rúnaithe, agus is beag am atá acu foghlaim. An té atá go maith ag freastal ar shochraidí agus ag cuimhneamh cén áit ar imir do dheartháir ar an bpáirc scór bliain ó shin i gcluiche leathcheannais an chontae, ní gá gurb in é an duine is fearr le cur i mbun chúirteanna na tíre, nó scoileanna na tíre, nó gheilleagar na tíre.

Spéisiúil freisin go luann O'Brien múineadh / foghlaim na Gaeilge mar ghné d'obair na státseirbhíse atá calctha ag leitís mharfach an riaracháin phoiblí. Sin í an Roinn Oideachais: croílár na leitíse. An bhféadfadh sé go raibh an ceart ag Dónal Ó Corcara nuair a lochtaigh sé an státseribhís a tháinig i gcumhacht i 1922, gur dream Béarla iad, scáthánú lag iarmharach den riarachán a bhí ann aimsir Shasana. Ab é a chiallaigh saoirse dúinn mánuadú na státseirbhíse? Ach mar a deir O'Brien, tá státseirbhís Shasana tar éis athrú de réir a chéile (bhuel, ba leo í, tuige nach n-athróidís í). Ach níor athraigh an institiúid seo againne. 'Yes, Minister' na 1950í atá i réim in Éirinn i gcónaí.

Lochtaíonn O'Brien an Bunreacht as an staid neamhghníomhach seo. Tá cuid den cheart aige ach níl a fhios agam an n-aontaím go hiomlán leis. Sílim go bhféadfaí an Seanad a leasú chun teacht timpeall ar chuid de na deacrachtaí seo: saineolaithe a cheapadh don Seanad agus ansin iad a cheapadh mar Airí, mar shampla. Ach cé leasóidh an Seanad nó an Bunreacht? Muidne? Sin an ceathrú cuid dheireanach den fhadhb - na daoine a ghlacann leis an status quo nó nach bhfuil aon chumhacht acu é a athrú - muidne. Sin é a fáth a bhfuil díomá orainn faoin gComhaontas Glas. Shíleamar go gcuirfidís athruithe radacacha i bhfeidhm seachas géilleadh do fa niente na státseirbhíse. Teastaíonn Roinn Oideachais dár gcuid féin uainn.

Cuairteanna ar an Dochtúir

An chéad chuairt ar an dochtúir dúirt sé nár mhór a bheith ag faire ar an mbrú fola. An dara cuairt labhair sé liom faoi 'cross-winds' agus 'go round'. Cuir isteach 'Madrid Airport go around' in Youtube. Bainfidh tú taitneamh as. Bhí sé ag iarraidh mé a chur ar mo shuaimhneas. Ansin thástáil sé an brú fola. Bhí sé an-ard.

Nílim buartha. Gach dara duine ar labhair mé leis ó shin tá siad ag tógáil taibléidí i gcomhair an bhrú fola. Nó sin an chuma a bhí air. 'Confirmation bias' is dócha. Bíonn gá againn ar fad leis anois is arís.

Ach ciallaíonn sé go bhfuilim ag gearradh siar. Nílim ag rásaíocht thart mar a bhíodh agus nílim ag blagadóireacht chomh minic is a bhíodh ná ag glacadh páirte sa phlé ríspéisiúil a bhíonn ag dul ar aghaidh. Os a choinne sin, nílim tar éis a shocrú éirí as rud ar bith. Táim díreach ag cur níos mó spéise sa leimhe órga a mbíodh Arastatail ag caint air.

Seanturnapa

Tá suil agam go mbainfidh sibh uile an chuid is fearr as siamsaíocht Oíche Shamhna.
Anocht a thosaíonn an geimhreadh.

Danmhairgis

B'fhéidir go gceapfaidh sibh gur aisteach an greann atá agam ach táim fós ag gáire faoin bhfíseán seo (scrolltar síos). Mar dhuine a thug faoin Danmhairgis a fhoghlaim, chuir sé mé sna trithí. Samhlaigh Gaeilge a fhoghlaim sa litriú clasaiceach ach gan h-eanna i ndiaidh na gconsan agat le taispeáint duit go bhfuil siad séimhithe, agus ansin na focail a d'fhoghlaim tú ar an gcaoi sin a chloisteáil á rá. Léann tú: Tá mé ag foglaim na Gaeidilge. Is mait liom í a leigeam. Agus cloiseann tú, abair: Tá mé a fólaim na Gaeilge. Is ma liom í a léú.

Mar shampla, sa Danmhairgis, deirtear doven (leisciúil) rud beag cosúil leis an gcaoi a deir muidne 'domhan', dig (tusa) cosúil le 'daigh', afstand (achar) cosúil le 'abhsteim', glad (sona) cosúil le 'gluth', laege (dochtúir) cosúil le 'lae' etc. Ceann is breá liom: le Tivoli deirtear 'tiúlaí. Agus cá bhfágann tú an fealsamh cáiliúil: Surn Kíceagó.

Grúpa grinn teilifíse san Iorua a rinne an clár a bhfuil an mhír seo ann, Uti Vår Hage, agus iad ag magadh faoina comh-Lochlannaigh. Tá sé áiféiseach uile - sin é an fáth a bhfuil sé greannmhar is dócha - ná glactar dáiríre leis, mar a deirtear sa tráchtaireacht faoin bhfíseán. Is fiú an tráchtaireacht chéanna a léamh freisin: tuisceanach, greannmhar, íorónta ar bhealach nach mbíonn a leithéid ar YouTube go minic. Mo thaithí phearsanta ar mhuintir na Danmhairge gur daoine lácha iad, malairt ar fad a bhfuil i gceist leis an bhfocal 'danartha', agus más aon fhianaise an tráchtaireacht, go maith in ann gáire fúthu féin.

Dráma Nua

Tá Feasta na míosa seo amuigh, a chairde. Is éard a theastaigh uaim a dhéanamh breathnú ar Éamonn Mac Giolla Iasachta agus ar a chuid oibre i gcúrsaí ginealais mar chúlú ón nGaeilge agus mar dhíspeagadh uirthi. Titim siar a bhí ann go cinnte ó obair an Athar de Bhulbh atá pléite ag Dubhaltach anseo. Freagairt a bhí sa chúlú pearsanta seo, dar liom, don Chogadh Cathartha ar thaobh amháin agus d'urlámhas an Bhéarla i gcúrsaí riaracháin ar an taobh eile.

Ar aon chuma, theastaigh uaim clúdach na míosa seo de Feasta a chur leis seo ach, an gcreidfeadh sibh, ní thig liom mo lámh a leagan air. Mar sin shíl mé an cárta poist seo a fuair mé sa phost an lá cheana a chur suas. Dráma nua le Darach Ó Scolaí a thosaigh sa Project i mBaile Átha Cliath aréir, An tSeanbhróg.

'Dráma grinn ... a fhéachann go caolchúiseach ar an stair agus ar an soiscéal náisiúnach.... dearcadh difiúil ar an Éireannachas....'

Beidh sé ar siúl i Leitir Ceannainn chomh maith le linn an Oireachtais a deir an cárta.

Staighre Beo

Ó Áth Buí go dtí an Bhreatain Bheag go dtí an tSualainn. D'aimsigh mé an físeán seo ar an mblag Breatnaise seo. Is é Dubhaltach a chuir ar an mbóthar mé agus táim buíoch de dá réir. Tá súil agam go dtaitníonn sé libh mura bhfuil sé feicthe agaibh cheana féin. Thaitin sé liomsa.

Suíomhanna Gaeilge

Session in Cartys during Éigse Uí Ghramhnaigh. Gearóidín Nic Ghabhann ar an veidhlín, Ray MacGabhann ar an nguitar agus Maicó Ó Mealóid ar an mbosca cheoil.

Bímse ag cur le mo liosta de shuíomhanna Gaeilge an t-am ar fad. Mar a tharla, inniu, rinne mé googleáil ar na focail 'jumelage twinning Gaeilge' agus fuair mé an suíomh seo ar bharr an liosta: www.athbui.com. Feictear dom gur ceann eile é le cur ar mo liosta. Tá suíomh breá ag Conradh na Gaeilge freisin ach ní cosúil go bhfuil mórán suíomhanna ceangailte leis na Craobhacha.

Agus sin rud eile. Le tamall anuas tá mé ag cuardach blagairí Breatnaise ach níl ag éirí liom aon cheann sásúil a fháil, is é sin ceann nach bhfuil dlúthcheangailte le polaitíocht na Breataine Bige nó nach bhfuil ar scaradh gabhail idir Breathnais agus Béarla. Níl a fhios agam an bhfuil saol blagadóireachta i mBreatnais mar atá againne anseo. Caithfidh go bhfuil ach tá ag teip orm é a aimsiú. B'fhéidir gur i bhfolach i measc na sléibhte in Eryri atá.

An tAraltas Gaelach

Sin thuas cuid de na sciatha breátha a mhaisíonn Irish Families le hEdward MacLysaght. Cúpla rud le tabhairt faoi deara, sílim. Sa chéad áit na dúile beo atá le feiceáil ar na sciatha. Tá an t-alt breá seo ag Nicholas Williams ina dtaobh ina leabhar álainn, Armas, lgh 14-5:

Is suntasach a fhairsinge is atá fíora áirithe in araltas na nGael nach bhfuil róchoitianta in araltas Shasana ná na Mór-roinne. Ar na dúile beo a fhaightear go fairsing in araltas na dtaoiseach Gaelach áirítear an torc, an carria, an cú, an bradán, an nathair nimhe agus an laghairt. I measc na nithe eile atá coitianta in araltas na nGael d'fhéadfaí an ghrian, an lámh dhaonna agus cineálacha éagsúla crann a lua. Tá siad sin uile chomh coitianta sin san araltas Gaelach nach dócha gur de thaisme a fheictear ann iad. Is gnéithe formhór na nithe sin de dhealbhra págánach na gCeilteach in Éirinn, an Bhreatain agus ar an Mór-roinn i gcoitinne. Tagtar orthu go forleathan sna hiarmsaí atá ar caomhnú d'ealaín chultasach na gCeilteach réamh-Chríostaí agus atá léirithe ag seandálaithe.

An dara rud atá le tabhairt faoi deara gur i mBéarla a thug Éamonn Mac Giolla Iasachta na sloinnte.

Níor mhiste a lua chomh maith, chomh fada is a bhaineann le Príomh-Aralt na hÉireann de, ní leis an sloinne, nó leis an sliocht, an t-armas, ach leis an gceann fine.

Is maith liom an t-araltas seo, caithfidh mé a rá. Tá rómáns ag baint leis, agus dathanna geala. Gan trácht ar dhiamhrachas na siombailí.

Tíopaí

Ar ais ag obair inniu tar éis beagnach coicís tinnis. Deir daoine gurb é fliú na muc a bhí orm. Deir daoine eile nach ea. Ní dheachaigh mé chuig an dochtúir ach mura leanfaidh an biseach beidh mé chuige gan mhoill.

Tá mí Dheireadh Fómhair ann agus Feasta linn i gcionn lá nó dó. San eagrán seo labhraím faoi Éamonn Mac Giolla Iasachta / Edward MacLysaght agus na hIrish Families. Dar liom gur sampla de thíopa é Mac Giolla Iasachta. San aiste tugaimse 'cantalóir' air ar aithris a bheathaisnéisí, Sheán Uí Cheallaigh. Ach sílim go mb'fhéidir gur fearr an téarma an 'cancrán cumasach'.



Fad a bhí an tinneas orm, bhí deis agam a bheith ag smaoineamh ar thíopaí daoine agus tháinig mé ar chúpla ceann eile - trí cinn eile, b'fhéidir ceithre cinn. Braithim go bhfuil tíopaí nó carachtair Theophrastus neamhshubstaintiúil. Is mór an spórt iad ach dáiríre is éard tá iontu daoine mar ba léir don phobal iad, nó mar ba léir do lucht béadáin iad, carachtair chairtchláir.



Na tíopaí ar tháinig mise orthu is daoine cumasacha atá i gceist leo, daoine atá tar éis teacht chun cinn i saol na cumhachta, daoine a bhfuil ardphostanna bainte amach acu sa saol polaitiúil, abair, nó sa saol institiúideach. Tá ceithre cinn agam go dtí seo:

An Fírinneach: an té a insíonn an fhírinne go cruinn ciúin agus - amanta - go straitéiseach.

An Bullaí: an té a úsáideann fórsa pearsantachta - agus cleasanna eile - chun dul i gcion ar dhaoine.

An Caidreamhach: an té a chuireann aithne ar iliomad daoine, agus a bhunaíonn agus a bhuanaíonn caidreamh leo, agus atá in ann labhairt le gach duine ar a mbealach / leibhéal féin.

An Cancrán: an té atá tiomanta d'aon rud amháin ach nach bhfeiceann an mórphictiúr go minic.


D'fhéadfadh sé go bhfuil an cúigiú tíopa ann: An tOibrí, is é sin an té a dhéanann aon obair a thugtar dó go cruinn agus go slachtmhar agus in am sa chaoi is gur féidir brath air. Bhí mé in amhras faoi seo a chur le liosta na bpearsantachtaí láidre.

Ar aon chuma, is píosa spóirt é a bheith ag iarradh daoine a lua leis na tíopaí difriúla. Beidh a thuairim féin ag gach duine. Dar liom gur sampla maith den Chaidreamhach é John O'Donoghue, T.D., Ceann Comhairle na Dála. Ní bheadh aon easpa ort dá mbeifeá ina chomhluadar ag Longchamps nó ag Rásaí na Gaillimhe. Ní hiad a chuid paidreacha atá sé ag léamh thuas ach clár na rásaí, cuirimse geall.

Imeartas scríobhaí

De bhrí nach raibh mé ar fónamh agus gan a bheith in ann mórán oibre a dhéanamh, tharraing mé catalóg na lámhscríbhinní Gaeilge sa Leabharlann Náisiúnta anuas den tseilf. Is breá liom an blaiseadh de shaol fairsing léannta na Gaeilge fadó a bhíonn le fáil sna leabhair sin. Seanoidis leighis - más é sin atá ann:

Do dhenam an phúdair fhínailte ann so .i. seacht cuid don tshalphíotair 7 énchuid don raibh [ruibh, is dócha] 7 énchuid don ghual.

Nó tús an Lebor Bretnach: Iar ndílinn ro rannadh an domhan a dtrí rannuibh.

Seanbhealaí le ham agus spás a thomhas. Seanmhiorúiltí:

Bean do-chuaidh ar cend uisce a Craoibh Chaille oidhche na hEpefania 7 fion tuc sí lé a n-ionadh an uisci.

B'in tús maith leis an mbliain úr. Sin uile agus tuilleadh i lámhscríbhinn pháir a scríobh Pilip Ballach Ua Duibhgeanáin idir na blianta 1579 agus 1584.

Tamall de bhlianta roimhe sin, in 1548, scríobh Éumann Ó Bolgaoi lámhscríbhinn eile, leabhar leighis. Áit scríofa na lámhscríbhinne seo a tharraing m'aird: Bodosdoig.

Anocht oidhche Chasc a mBodosdoig dham anois e.

Agus cearnóg timpeall an 'e' a sheasann d'Éamonn.

Tuairimíonn Nessa Ní Shéaghdha gur Woodstock ( ó Boddestock) in aice le hÁth Í atá i gceist. Tá sin níos soiléire ón iontráil eile seo:

I mBodasdaic damh anois i pfochuir corce Dondchaidh mheic Deinis. Et taphradh gach aen leigfeas oraid ar anmain an ti ro scriobh Émann.

Déanfad san.

Bambairne Beathaisnéise

Bambairne. Focal breá é. Má thuigim i gceart é, is éard a chiallaíonn sé suíomh nó rud nó ‘staid bheatha’ a chuireann as duit, a chuireann bac leat, a sháraíonn tú – is é sin, nach féidir leat féin é a shárú cuma cén iarracht a dhéanann tú. Má tá tú ‘frustrated’ ag rud tá tú i do bhambairne aige. Is mar sin a thuigimse an focal, ar aon chuma. Agus is é an fáth a dtarraingím chugam an focal sin anois, toisc go bhfuil mé i mo bhambairne ag an leabhar seo atáim a léamh i láthair na huaire, beathainéis Ignazio Silone le hOllamh in Hofstra University sna Stáit Aontaithe, Stanislao G. Pugliese. Bitter Spring atá air agus foilsíodh i mbliana é.

Tá an fear tar éis céad míle de chártaí innéacs a chur as a chéile agus leabhar a thabhairt air; cuid de na ráitis nó de na fíricí aige tá siad curtha faoi cheannteidil théamúla áirithe, cuid mhaith eile déarfá gur thit sin ar an urlár fad a bhí an leabhar á chur le chéile, agus is mar a phioc sé suas arís iad an lá dár gcionn a cuireadh isteach sa leabhar iad. Bíonn sé síoraí ag léim siar agus ar aghaidh ó thaobh dátaí de; déarfá nach cuimhin leis ar leathanach amháin a bhfuil ráite aige trí leathanach roimhe sin; tugann sé tuairim daoine leathchéad leathanach sula ndeir sé cé hiad féin; is minic nach mbacann sé le dhá phíosa eolais a tharlaíonn in aon alt a chéile a cheangal le chéile; agus is iomaí mír eolais aige gan chomhthéacs agus gan chúlra. Tá an leabhar breac lán le ráitis a chaithfidh an léitheoir a léamh mar ‘non sequiturs’.

Ba chuma ach tá an t-uafás eolais sa leabhar agus tá go leor leor taighde déanta ag an údar. Is mór an gar go bhfuil an t-eolas sin le fáil in aon leabhar amháin. Scríbhneoir ríspéisiúil ba ea Silone, a d’fhulaing go leor ó mharaigh crith talún a mháthair ina bhaile dúchais, Pescina, san Abruzzo, i ndeisceart na hIodáile, i 1915 (bhí orm breathnú san innéacs le teacht ar an mbeagán eolais sin, tá an leabhar chomh míchothrom sin). Bhí Silone (Secondino Traquilli a bhí air agus is i 1900 a rugadh é) ina fhinné ionraic ar ar fhualingt phobal bocht na tuaithe san Iodáil agus chaith sé a shaol i ndiaidh na tubaiste i gceartlár pheannaid fhisiciúil, idé-eolaíoch, agus intleachtach na hEorpa san fhichiú haois. Tá an leabhar seo tar éis é sin a thaispeáint go ríshoiléir – an trodaí diogbháilte macánta i gcoinne ollsmachta de gach cineál ag cur ar son na fírinne, na saoirse, agus leas na ndaoine a bhí gan cearta, gan maoin. Ar an gcaoi sin is leabhar an-mhaith é seo, is mór is fiú é, bíodh is go bhfuil mé i mo bhambairne aige.

Treoirleabhar do lucht staire an Bhéarla

Ceann de na rudaí a thaitníonn liom faoi shaol éitreach seo na mblaganna – agus nílimse ach ag dul dó le cúpla mí – an chaoi ar féidir linn foghlaim óna chéile agus an chaoi a spreagann rud amháin rud eile. ‘Faoi mar a bheadh nimh ar an aithne’ a deir Ua Duinín – luaitear ábhar amháin agus seo trácht nó scéala ó dhuine eile ar an ábhar céanna nó blag faoi nó tagairt dó. An bhfuil a leithéid seo de leabhar léite agat? Níl. Ach nuair a chuirim ceist faoi síntear chugam é.

Leabhar é Medieval Gaelic Sources le Katharine Simms a fhéachann le treoir a thabhairt do léitheoirí faoi na foinsí Gaeilge ionas gur féidir leo ‘usable historical information’ a bhaint astu. Tacaíonn an leabhar, dar liom, leis an téis atá agam faoin Eilifint i Stair na hÉireann. Ar lch 10 deir sí:

However, the wider range of published sources available may have been better-known in the past to Celtic Scholars than to historians, and these deserve greater attention than they have so far received.

Ní hamháin gur léir di nach raibh staraithe an Bhéarla ag baint móran úsáide as na foinsí Gaeilge ach braitheann sí go gcaithfidh sí a rá leo, ar lch 16, cén chaoi len iad a úsáid nuair a thógann siad anuas den tseilf iad. Ag caint faoina dheacra atá sé dáta a chur le téacs Gaeilge go minic deir sí:

That is why it is always important for a historian to read carefully the editor’s introduction to a medieval Irish text, to glean as much as possible from his or her comments on the language used....

Nach bocht an scéal é. Treoirleabhar ag teastáil ó staraithe na hÉireann le foinsí na staire sin a chur ar a súile dóibh agus treoir á tabhairt dóibh ina dhiaidh sin cén chaoi leis an leabhar a léamh. Historians?

Is iontach go bhfuil an leabhar seo ann anois. Is léir go dteastaíonn sé go géar.

Táim chomh tógtha leis go bhfuil fonn orm léirmheas beag a scríobh air. Ach beidh sé tamall eile sula ndéanfaidh mé sin. Bí ag faire ar an Litríocht seo againne. Idir an dá linn mo bhuíochas le Dennis as an leabhar breá seo a lua liom.

An Eilifint i bhFeasta

Tá Feasta amuigh anois agus má tá an t-ádh ort agus cóip faighte agat, tá a fhios agat gurb éard tá i gceist agam leis an Eilifint sa Seomra ná an chaoi nach dtugann staraithe na hÉireann aon aird ar an nGaeilge. Ní hann don Ghaeilge sa chuid is mó mór de stair na hÉireann; is é sin a bhfuil scríofa faoinar tharla in Éirinn san am atá thart, ar éigean má chuirtear san áireamh ann go raibh teanga eile sa tír seachas Béarla (agus go bhfuil fós). Ní deirtear linn cén teanga a labhair an duine seo nó an duine siúd (gan trácht ar an teanga a labhair muintir na hÉireann trí chéile), ní cheadaítear na foinsí Gaeilge, ná ní phléitear ceann de na hathruithe is mó riamh a tháinig ar an tír - gur iompaigh formhór mhuintir na tíre ó labhairt na Gaeilge go labhairt an Bhéarla taobh istigh de chúpla glúin.

Faraor nach ceist do staraithe agus do lucht scríofa na staire amháin í seo. Toradh amháin ar an neamhshuim ollmhór seo (a théann siar cúpla céad bliain) iriseoirí, polaiteoirí, státseirbhísigh, saineolaithe, eacnamaithe agus lucht cumhachta an lae inniu ag ceapadh nach bhfuil sa Ghaeilge ach ábhar scoile, is é sin ciotaí. Nuair a iompaíonn an neamhaird, an neamhshuim agus an easpa eolais ina dhearcadh saoil, ina idé-eolaíocht, ina bhonn le gníomhaíocht Stáit, tá sé in am againn scanradh a bheith orainn, agus scanradh mór. Toradh ar neamhshuim na staraithe moltaí Thuarascáil McCarthy a scriosfadh na hinstitiúidí Gaeilge dá gcuirfí i bhfeidhm iad.

Dar leis an Dr Proinsias Ó Drisceoil san eagrán céanna seo de Feasta, ionann moltaí sin McCarthy agus deireadh le hathbheochan na Gaeilge mar pholasaí Stáit. "Tá cath romhainn amach," arsa Proinsias.

NAMA namá

Ní dóigh liom gur maith an smaoineamh don leabharlannaí an iomarca baint a bheith aige le cúrsaí poiblí. Ní hé sin an cúram atá air. Má nochtann sé tuairim faoi chúrsaí “polaitíochta,” tá an baol ann go bhfeicfear mar chancrán é. Gnó an leabharlannaí (nó cuid de) an mionsonra, an freastal, an t-ord, cúram na leabhar agus eolas orthu. Ach... bhí mé ag éisteach le Raidió na Gaeltachta ar maidin agus – táim ag dul sa seans anseo, admhaím – chuala mé an chosaint ab fhearr fós ar NAMA – scéim Rialtas na hÉireann chun na bainc a shábháil – ó bhéal an Aire Éamoin Uí Chuív. Seo é (i mo chuid focal féin).

Dá rachadh na bainc i ndiaidh a bhféichiúnaithe láithreach bheadh orthu seo a gcuid sócmhainní uile - más é sin an focal - a dhíol ar an bpointe. Bheadh oiread sin sealúchais ar an margadh ag an am céanna ansin go dtitfeadh an tóin as an margadh uile. Bheadh teach le fáil ar ‘ardaigh orm é.’ Os a choinne sin, níl NAMA ag iarraidh an sócmhainní seo uile a cheannach thar a luach. Tá an luach sin le hoibriú amach fós. Ach is luach é a bheidh i gcoibhneas leis an méid airgid a bheifí ag súil a fháil ar na sócmhainní sin dá ndíolfaí arís iad, abair i gcionn ceithre nó cúig bliana.

Nílim in ann a rá; agus táim cinnte go rachaidh an argóint ar aghaidh is ar aghaidh. Níl ionamsa ach leabharlannaí. Ach de bharr mé a bheith sáite sna leabhair, níor chuala mé argóint Uí Chuív cheana agus chuaigh sé i gcion orm. Anois ar ais chuig na leabhair chéanna nó déarfar gur cancrán mé agus nach dtuigim céard faoi a bhfuilim ag caint.

Eriugena agus Theodorus

Is é Dennis King a d’iarr orm an pictiúr seo a scanadh agus tá súil agam gur éirigh liom sin a dhéanamh go sásúil. Feictear dom go bhfuil giorria álainn dúisithe aige féin agus ag Aonghus. Tá an pictiúr le fáil mar thulmhaisiú le heagrán I.P. Sheldon-Williams de Periphyseon (De Diuisione Naturae) Iohannes Scottus Eriugena. Is i lámhscríbhinn in Bibliothèque Nationale na Fraince atá sé: lat. 6734 f. 3r. Is éard tá sa lámhscríbhinn sin cóip d’achoimre ar an Periphyseon, an Clavis Physicae, a scríobh Honorius Augustodunensis. Deir Dermot Morgan gur idir na blianta 1125 agus 1130 a scríobh Honorius a leabhar agus go bhfuil an lámhscríbhinn a bhfuil sé le fáil ann lán de phictiúir áille. Baineann an lámhscríbhinn leis an dara haois déag. Is í an leagan is sine den Clavis í dá bhfuil ar fáil.

Is iad atá sa phictiúr Iohannes seo againne – ‘genere scotho’ – ar thaobh na láimhe deise agus Theodorus éigin – níl a fhios agam cérbh é ach deir an pictiúr gur Gréagach é – ‘genere greci’ – ar thaobh na láimhe clé.

Tá scrolla ag sileadh as a láimh chlé gach duine acu. Tá castacht álainn ag baint leis na scrollaí seo nach bhfuilim in ann a scaoileadh. Ní cosúil go bhfuil na scoláirí ar aon intinn, fiú, faoina bhfuil scríofa orthu (léann Sheldon-Williams an focal ‘pandit’ mar ‘pendit’). Tá ceann Theodorus níos airde; mar sin, de réir choinbhinsiúin na gcartún is na n-anime pléifimid leis sin ar dtús. Seo mar atá scríofa air:

Dogmatis is. lumen pan

dit per mentis acumen.

Sileann scrolla Eriugena trasna air sin agus seo mar atá air:

I.nvolucrum rerum. petit

is. fieri sibi clarum.

Deacracht amháin a fheicim leis na scrollaí seo ná go simplí cé leis na focail atá scríofa orthu? An iad Theodorus agus Eriugena féin atá ag labhairt? Nó an é an t‑ealaíontóir atá ag miniú an scéil dúinn agus ag insint dúinn faoin té a bhfuil an scrolla ina láimh aige? Is é sin an bhfuil Theordorus ag rá faoi Eriugena (agus é ag díriú méire air): Osclaíonn an fear seo (‘is’) solas an dogma le géire intinne. Nó an é an t‑ealaíontóir atá á rá sin faoi Theodorus. Mar a chéile, cé hé an ‘is’ atá ‘ag iarraidh go ndéanfaí castacht rudaí soiléir dó’? Theodorus nó Eriugena? Tá mo thuairim féin agam ar ndóigh.

Agus níl ansin ach ceann amháin de na castachtaí áille atá ag baint leis an léaráid seo, cuid acu pléite ag Dolores Warwick Frese agus ag M.-Th. d’Alverny; ach níl a leabhair siadsan ar an tseilf agam faraor.

An Eilifint úd

Is gearr anois go mbeidh Feasta mhí Mheáin Fómhair amuigh. San eagrán seo déanaim iarracht an Eilifint i Seomra na Staire a nochtadh. Beidh a fhios agaibh céard é féin, táim cinnte chomh luath is a fheiceann sibh é. Ní haon nuacht é ar bhealach.

Bímse tógtha leis na nithe seo, ní thuigim cén fáth. Cuireann sé i gcuimhne dom an seanjóc faoi na Polainnigh. Iarradh ar saineolaithe ó thíortha difriúla san Eoraip aiste a scríobh i gcomhair leabhair idirnáisiúnta a bhí le foilsiú faoin eilifint. Scríobh an Sasanach aiste dar teideal "The Commercial Aspects of the Elephant Industry"; scríobh an Gearmánach aiste faoi "The Gaussian Dynamics of Elephant Protein"; scríobh an tIodálach faoi "Represenatations of the Elephant in Renassance Art"; scríobh an Francach "The Love Life of the Elephant"; scríobh an Polainneach aiste faoi "The Elephant and the Polish Question".

Mar sin féin, sílim go bhfuil méar leagtha agam ar rud éigin an-bhunúsach. Anois agus é tugtha faoi deara agam, feicim gach áit é.

Pióg Crecy

Bhí mé ag réiteach pióg “Crecy” don bhéile agus rinne mé rud nach ndéanaim go minic tráthnóna, chuir mé an raidió ar siúl. Bhí sé d’ádh orm gur tharla mé ar Thobar an Cheoil ar RnG á chur i láthair ag Seosamh Ó Cuaig. Fad a bhí na meacana dearga á ngrátáil sheinn Seosamh 'Beidh Éire fós ag Cáit Ní Dhuibhir'. Sheinn sé faoi dhó é – an chéad uair á chanadh ag na Wolfe Tones agus an dara huair á chanadh ag Nioclás Tóibín. Bhí d'éifeacht le ceann amháin a theacht i ndiaidh an cheann eile go raibh sé cosúil le céim siar a thógáil san am, ní cúpla bliain ach cúpla céad bliain – bhí sé draíochtach. Bhí sé cosúil le bheith ag éisteacht le seanspiorad Gaelach éigin. Ní maith go gcreidim i seansprideanna ach ní hin le rá nach bhfuil siad ann. Seans go raibh Nioclás i dtiún leo.

Agus bhí an phióg go breá freisin.

An Pholaitíocht á huimhriú

Táimid ar an gcuid dheireanach d’atheagrú na leabhar. Níl fágtha ach an tSocheolaíocht, an Pholaitíocht, an Dlí etc. (rannóg 3). Tá An Fhealsúnacht (1), An Creideamh (2), An Eolaíocht (5), Teanga agus Litríocht (8), Tíreolas, Beathaisnéisí, Stair (9) uile déanta. Ní dhéanfar Ceirdeanna agus Ealaíona etc. (6 agus 7) i mbliana.

Rith sé liom go bhféadfaimis atheagrú a dhéanamh ar na leabhair shocheolaíochta, pholaitíochta agus dlí de réir tíortha. (Ní tharlóidh sé ach cér mhiste an cheist a phlé.) D’fhéadfaimis réimír a úsáid don tír. I gcás na hÉireann d’fhéadfaimis EI (giorrúcháin FIPS na Stát Aontaithe) a úsáid seachas IRL (giorrúchán an ISO) – bíodh is go ndéanfadh sin éagóir ar thíortha eile, mar shampla an Ghearmáin, agus gurbh fhearr liom ar bhonn prionsabail glacadh leis an ISO. Ar aon chuma, seo sampla den rud a d’fhéádfadh a bheith i gceist:

3 AS 342 BUN

Unfinished business: Reconciliation, The Republic and the Constitution Bill Bunbury

3 EI 323 LAO

Náisiún na hÉireann mar a bhí agus mar atá eag. Diarmuid Ó Laoghaire

3 EI 327.8 (4) GADH

Éire agus Polaitíocht na hEorpa Nollaig Ó Gadhra

3 EI 338.486 OCO

Tourism in Ireland: a critical analysis eag. Barbara O’Connor, Michael Cronin

3 EI 342 CEA

Bunreacht na hÉirean: A study of the Irish text Micheál O Cearúill

3 GM 323.26 BAU

Wie Alles Anfing Bommi Bauman

Seo mar atá faoi láthair – agus mar a bheidh:

323 (417) OLA

Náisiún na hÉireann mar a bhí agus mar atá eag. Diarmuid Ó Laoghaire

323.26 (430) BAU

Wie Alles Anfing Bommi Bauman

327.8 (417) (4) OGA

Éire agus Polaitíocht na hEorpa Nollaig Ó Gadhra

338.486 (417) OCO

Tourism in Ireland: a critical analysis eag. Barbara O’Connor, Michael Cronin

342 (417) OCE

Bunreacht na hÉirean: A study of the Irish text Micheál O Cearúill

342 (94) BUN

Unfinished business: Reconciliation, The Republic and the Constitution Bill Bunbury

Brian Óg

Seo leabhar an-taitneamhach a thóg mé anuas den tseilf an lá cheana: Brian Óg le Pádraig Ó Conaire. Thosaigh mé air agus bhí cúig leathanach léite agam sular thug mé faoi deara go raibh sé á léamh ar chor ar bith. Tá stíl bhreá éasca ag Ó Conaire. Bhí mé gafa. Is geall le fantaisíocht codanna den leabhar. Níor thóg sé i bhfad orm an leabhar a chríochnú agus nuair a leag mé uaim é bhraith mé go raibh mé tar éis spléachadh a fháil ar rud éigin pléisiúrtha. Scríobhadh an leabhar i dtús na 20í agus foilsíodh é i 1926.

Aisteach go leor níl an chuma air gur tugadh mórán airde ar an scéal mar phíosa scríbhneoireachta. Níor áirigh Tomás Ó Floinn é i measc na n-úrscéal a raibh fiúntas litríochta iontu a scríobhadh roimh 1939. Níl ach tagairt amháin ag Alan Titley dó agus tagairt bheag eile ag Eibhlín Ní Chionnaith. (Féach Foinsí anseo.) Is cosúil, toisc gur leabhar scoile a bhí ann nó go raibh sé chomh gearr sin (111 lch) nach raibh mórán measa air. Céard is féidir liom a rá. Bhí an scéal simplí, rian na drámaíochta stáitse air in áiteanna, bearnaí áirithe plotaíochta ann. Ach bhain mé taitneamh as.

Na Diamhróirí

Rith rud liom agus mé ag dul don bhlag eile agam, An Litríocht seo againne. Litir a scríobh an tiarna seo, Mac Uibhelinn, chuig an nGiúistís sa bhliain 1568. Tá sé geall leis doléite ag aon duine nár oileadh i léann na scol. Tá sé lán le giorrúcháin. Cé léadh é mar sin? Duine eile a oileadh i léann na scol. Bhí an ceart ag George Bernard Shaw sa Doctor's Dilemma mar sin: every profession is a conspiracy against the laity. Tá faitíos orm go gcaithfear an focal 'dúnta' a úsáid sa chomhthéacs seo agus diamhróireacht a chur i leith an aosa léinn. Sin agus an chaoi nár ghlac siad, is cosúil, le nithe mar pheannaireacht nó scríbhneoireacht reatha ná le húsáid fhorleathan pháipéir a chuir bac lena gcumas cur in éadan ghabháil na Sasanach. Páipéar agus peannaireacht a chloígh na taoisigh chomh cinnte céanna le claíomh agus cailibhéar.

Shakespeare agus Goethe

Ag leanúint orm ag léamh Eckermann faoi Ghoethe. Amanta is féidir le Goethe a bheith dochreidte uasal le híseal agus thar a bheith tromchosach. Is mall dá réir sin atáim ag dul tríd na Converstions. Léigh mé an píosa faoi Shakespeare anois beag. Ritheann sé liom go bhfuil deacracht bhunúsach ag baint le Shakespeare, fiú sa léamh seo ag Goethe air: go bhfuil sé mór, go bhfuil nádúr an duine ar fad léirithe aige, gur beag is féidir le drámadóir a dhéanamh ina dhiaidh, cinnte ní féidir leis tada a dhéanamh gan staidéar a dhéanamh air.
Déanann Eckermann pointe maith: nach raibh cuid dá ndearna sé ag brath ar an aois inar mhair sé agus ar na daoine tallannacha eile a bhí thart air? Aontaíonn Goethe leis sin. Ach, dar liomsa, tá i bhfad níos mó i gceist ná lucht comhaimsire. Tá teacht le chéile smaointe i gceist, chomh maith le teacht chun cinn foirmeacha léirithe, agus thar aon rud eile – polaitíocht. Tá eochair an chinéal seo léamh tugtha dúinn ag Edward Said.
Ach, ag léamh Orientalism Said dúinn, ná ceapaimis go mbaineann sé le litríocht na hEorpa san naoú haois déag amháin – Jane Austen agus plandálacha siúcra na nIndiacha Thiar etc. Bhí go leor polaitíochta agus plandála i gceist in aimsir Shakespeare freisin, mar is eol dúinn. Is dlúthchuid de litríocht na tréimhse iad an feachtas mór i gcoinne bharbaracht na nGael, éirí amach Essex, agus beartaíocht cruinn rúnda neamhscrupallach Cecil. Sa bhliain 1607, mar shampla, ní hamháin gur imigh na hIarlaí, ach bunaíodh Virginia Colony i Meiriceá agus léiríodh Hamlet ar bhord loinge amach ó chósta Sierra Leone. Ná déanaimis dearmad, ach an oiread, gur ghlac Shakespeare páirt sa chaitheamh anuas ar na Gaeil chomh fonnmhar céanna le Sidney, Spencer, agus Ben Johnson. Drámadóir polaitiúil é Shakespeare chomh maith le duine.
An “Renaissance,” an drámaíocht stáitse, náisiúnachas Shasana, agus an concas agus an coilíniú go háirithe in Éirinn agus i Meiriceá, a chruthaigh cuid nach beag de shaoldearcadh Shakespeare. An mianach céanna sin a bheith ag teacht chun cinn sa Ghearmáin i dtús na naoú haoise déag a chruthaigh freagairt Ghoethe dó. Chruthaíonn impiriúlachas náisiúnach an Renaissance litríocht ina íomhá féin. Feileann sé don dearcadh sin go mbeadh fathaigh liteartha ann a sheasann d'oireachas agus d’ardchéimíocht an náisiúin agus a léiríonn a ollmhaitheas os cionn cách – über alles – mar a sheasann an Eiger os cionn sléibhte an nAlp – an íomhá beagáinín leamh a d’úsáid Goethe féin ag caint ar Shakespeare dó. Seasann Goethe do náisiún na Gearmáine mar a sheasann Shakespeare do náisiún Shasana – agus bhí a fhios aige é.
Ach abair mura nglacann muid le príomaíocht an duine aonair, le hardchéimíocht an náisiúin, le forlann an chultúir seo againn féin, le ceartas an choncais agus an choilínithe, le cead an phlandálaí magadh faoi Ghaeil agus caitheamh anuas ar Ghiúdaigh? Cá bhfágann sé sin Shakespeare? Cá bhfágann sé Goethe?

Fadhbanna / Eagrú

Tá obair atheagraithe na leabhar fós ag dul ar aghaidh... ach a dheireadh le feiceáil, ceapaimid, ar fhíor na spéire. Bhí sé i gceist agam liosta a dhéanamh ar na príomhfhadhbanna a bhaineann leis an obair seo – iad a aicmiú go fiú. Ach anois agus an chéad fhlosc chun oibre imithe tá dearmad déanta ar chuid mhaith acu. Seo an méid is cuimhin liom.

1. Baineann fadhbanna áirithe leis an tosaíocht a thugtar do na prionsabail aicmithe thar a chéile. Ar na prionsabail aicmithe a d’fhéadfadh a bheith i gceit tá: (a) an teanga ina bhfuil an leabhar scríofa, (b) an t‑ábhar lena mbaineann an leabhar, (c) méid an leabhair, (d) fiúntas an leabhair ó thaobh úsáidte nó eile de, (e) maisiú nó cuma an leabhair, (f) seánra, (g) aois. Cé acu sin is tábhachtaí?

2. D’fhéadfadh sé go mbaineann an leabhar le hábhair dhifriúla: bailiúchán béaloideasa d’oidisí cócaireachta as Dún Chaoin; leabhar faoi stair na hamharclannaíochta in Éirinn san ochtú haois déag móide cur síos beathaisnéisiúil ar na príomhaisteoirí; nó ceann a chonaic mé fágtha i leataobh ar bhord an lá cheana: Stair na hEitileoireachta. Amanta is féidir leis an UDC (nó leis na huimhreacha cúnta a bhíonn in úsáid mar chuid den chóras) na deacrachtaí seo a réiteach ach go minic bíonn cinneadh le déanamh: 398 (béaloideas) nó 641 (cócaireacht) nó 9417 (CIA: DCh) .

Tá an t‑ábhar seo aistreánach, deir tú. Cé eile ach leabharlannaí a chuirfeadh spéis ann? Ach tá na prionsabail agus na deacrachtaí céanna sin ag obair in gach gné den saol. Níl cistin ar bith nach bhfuil córas eagraithe agus aicmithe de shaghas éigin ag obair ann. I dtarraiceán an sceanra céard a chuirtear ar clé? Na sceana? Na foirc? Na spúnóga? Nach cuma? Ceart go leor... athraigh thart iad. Agus cá gcuireann tú an corcscriú?

Eagrú Leabhar

Anois agus an samhradh faoi lán tseoil tá an Leabharlann ag tapú na deise chun atheagrú a dhéanamh ar a cuid leabhar, seilfeanna nua á gcur isteach, leabhair á gcur orthu, agus mar sin de. Táim sáite ann faoi láthair – glacaim briseadh beag chun é seo a scríobh. Amanta bím sásta nach mise an príomhleabharlannaí anseo ach an tánaiste.

teach, agus mar sin schun atheagrú a dhéanamh ar a gcuid leabhar, seilfeanna nua a chur isteach, agus mar sin sTá deacrachtaí móra bunúsacha ag baint leis an obair. Nílim ag caint faoi lóistíocht an atheagraithe ar fad – cén chaoi le leabhar a aistriú ó áit go háite, cén chaoi le hiad a choinneáil in ord etc. Táim ag caint faoi rud níos bunúsaí go mór na sin: an rangú féin, an t‑aicmiú.

An cheist seo mar shampla: an n‑eagraímid na leabhair de réir ábhair nó de réir teanga? An gcuirimid na leabhair Ghaeilge ar fad le chéile nó an roinnimid na leabhair Gaeilge, dála mar a rinne Méabh leis na Gaileoin, ar na leabhair eile de réir ábhar. Casadh ollamh ollscoile orm uair amháin a dúirt gur de réir teanga ba cheart na leabhair a roinnt. Rith sé liom go mb’fhéidir go raibh ciall leis sin: freagraíonn teanga do chultúr agus is caomhnú cultúir atá uainn, seans. Díreach mar nach mbíonn coibhéis dhíreach idir focail in aon dá theanga, ní bhíonn coibhéis dhíreach idir leabhar réalteolaíochta, abair, sa Ghaeilge agus leabhar faoi astronomy sa Bhéarla.

Os a choinne sin, níl muide, pobal na Gaeilge, ag plé le cultúr atá dochtshéalaithe nó leáshéalaithe; nílimid beag beann ar chultúir eile, go háirithe cultúr an Bhéarla agus cultúr comónta liobrálach an Iarthair. Cuid den chultúr sin díriú ar an ábhar, díriú ar an eolas. Má tá an t‑eolas ar fáil i nGaeilge nó sa Rúisis, tá go maith; ní dhéanann sin aon difear.

Féach go bhfuilim cheana féin tar éis teacht chuig ceann de na bundeacrachtaí a bhaineann le Gaeilge agus le cultúr na Gaeilge: an aguisín í an Ghaeilge nó ab í ár saol ar fad í? Ach níl an t‑am agam anois é sin a phlé. Ní mór dom filleadh ar na leabhair.

Cén córas aicmithe a úsáideann an Leabharlann seo againne? Tá muide ar cheann den fhíorbheagán leabharlanna in Éirinn a dhiúltaíonn d’impiriúlachas anglashacsanach an Dewey Classification System (féach 820 ar fad i gcomhair litríocht an Bhéarla - tús áite agus rannóg mhór - agus 891.68 i gcomhair litríocht na Gaeilge ar fad agus 895.1 i gcomhair litríocht na Sínise – an litríocht is sine ar domhan agus an teanga a bhfuil an líon is mó cainteoirí aici). Bí ag caint ar WASPachas abú. Is mór an náire gurb é Dewey atá fós in úsáid in Éirinn sna leabharlanna poiblí ar fad agus i leabharlanna na n‑ollscoileanna.

UDC, Universal Decimal Classification, a úsáideann muide. Tá sé i bhfad níos cothroime – agus níos ciallmhaire – agus dar liomsa, níos cruinne. Ach tá na leabhair ag glaoch. Ní mór dom dul ar ais chucu.

Pleananna

Táimid i lár an tsamhraidh agus is gearr uainn eagrán mhí Iúil de Feasta. I measc na n-ábhar a ndéanaim tagairt dóibh san eagrán sin tá Tuarascáil Uí Riain ar mhí-úsáid leanaí agus freagracht na Roinne Oideachais sa drochobair. Tagraím freisin do na chéad teagmhálacha atá ar marthain idir Éire agus Pápacht na Róimhe.

Amach anseo – ach níl a fhios agam fós cén uair – ba mhaith liom cúpla rud a rá faoin eilifint i Seomra na Staire. Táim cinnte go bhfuil a fhios agaibh céard é féin.
Agus ós ag caint ar phleananna dom, ba mhaith liom na seanaistí in Feasta a chur suas anseo in áit éigin – na cinn a scríobh mé roinnt míonna siar, abair. Tá sé cinn ar fad acu ann go dtí seo – mar a deir lucht ceoil, tempus fuga est.
Idir an dá linn, bainigí sult as as an dea-aimsir agus as na laethanta fada. Is i ngioracht a bheidh siad ag dul as seo amach.

Delenda est Carthago

Caithfear an Chartaig a scrios nó scriosfaidh siadsan muide. B'in teachtaireacht Chato le Seanad na Róimhe. Bhí oiread sin imní air roimh mhuintir na Cartaige go gcuirfeadh sé an nathán sin isteach sna hóráidí aige sa Seanad, cuma baint a bheith aige leis an scéal nó gan a bheith: Delenda est Carthago - agus dála an scéil, a deireadh sé, caithfear an Chartaig a scrios.
Is é an scéal céanna againne é, pobal na Gaeilge, agus an Roinn Oideachais agus Eolaíochta. Iadsan nó muide. Tá siad ag troid go fíochmhar i gcoinne na Gaeilge, i gcoinne na scoileanna Gaeilge, i gcoinne an oideachais trí Ghaeilge. Tá siad ag cothú curaclaim Gaeilge atá leamh agus leadránach d'aon duine a bhfuil Gaeilge aige. Caithfear iad a scrios. Caithfidh pobal na Gaeilge, sa Ghaeltacht agus sa chuid eile den tír Roinn Oideachais dá gcuid féin a fháil cuma cén costas a ghabhann leis. Faightear sin nó tá deireadh le Gaeilge mar theanga labhartha pobail agus mar theanga scríofa a léifidh daoine óga.
Ach ní chuige sin atá mé. Cad dúirt Marcus Porcius Cato dáiríre, Cato Sapiens mar a thugann Quintillianus air, Cato Ciallmhar? 'Delenda est Carthago' mar atá agamsa thuas nó 'Carthago delenda est' mar a deir daoine eile, nó leagan éigin eile ar fad? Níl a fhios againn. Is é an scríbhneoir Gréigise, Plútarc, a d'inis an scéal agus is i nGréigis a d'inis sé é. Seo é an sliocht:

ἐκεῖνο δ̓᾽ ἤδη καὶ βιαιότερον, τὸ περὶ παντὸς οὗ δήποτε πράγματος γνώμην ἀποφαινόμενον προσεπιφωνεῖν οὕτως· "Δοκεῖ δέ μοι καὶ Καρχηδόνα μὴ εἶναι."

Amhlaoibh agus Fuascailt na gCaitliceach

Ní cosúil gur chuir Amhlaoibh mórán spéise i bhFuascailt na gCaitliceach más aon fhianaise a dhialann don 13 Aibreán 1929 - mura dteastaíonn uainn brí mheafarach éigin a bhaint as.

An treas lá déag .i. Dia Luain: Drochmhargadh muc. Maidin aoibhinn aerach gréine néaltana: gaoth chiúin aniar ndeas: gach cnoc agus sliabh i ngar ' i gcéin glan ó néal is ó cheo. Chím beirt bhan ag teacht gus an margadh le banbh ag gach aon acu i mála ar a muin. Is minic chuala mé 'muc i mála' ach ní fhaca é gus inniu. Deireadh lae ceathánach: tosach oíche spéirghlan gealaí.

Dónall Ó Conaill ag filleadh go buacach ar an gClár
Iúil 1829

Tá beagán eile agam faoin gceist ar leathanach An Litríocht seo againne.

Goethe ag comhrá

Seanfhocail Goethe

Tá leabhar Eckermann trom go maith – Comhráití le Goethe – Gespräche mit Goethe; ach trom le fiúntas atá sé, dáiríre, ní de bharr na stíle atá soiléir agus arb í stíl shimplí an chín lae atá ann. Ach deir Goethe rudaí tromchúiseacha le hEckermann, rudaí arbh fhiú do dhuine smaoineamh orthu. Is é sin, eisíonn sé ráitis i bhfoirm comhrá go mb’fhéidir nár mhiste do dhuine glacadh dáiríre leo mar threoir iompair – gabh mo leithscéal a dhuine uasail, ach dúirt tú rud éigin ansin idir scian agus pláta ba mhaith liom a bhreacadh síos, fan nóiméad anois go bhfaighidh mé mó pheann is mó chártaí innéacs. (Glacaimid leis go raibh cuimhne mhaith chruinn – inchinn chéireach – ag Eckermann.) Leithéidí seo mar shampla, faoin dáta, Dé Luain, 3 Samhain, 1823, a nglacaim leis gur treoir do scríbhneoirí é:

Beharren Sie nur dabei und halten Sie immer an der Gegenwart fest. Jeder Zustand, ja jeder Augenblick ist von unendlichem Wert, denn er ist der Repräsentant einer ganzen Ewigkeit.

Déan seo: i gcónaí cloí go dlúth leis an am i láthair. Gach cás, gach nóiméad, dáiríre, tá fiúntas gan teorainn ann, mar is ionadaí é ar infinideacht iomlán.

Is sna comhráití seo le hEckermann a dúirt Goethe an abairt cháiliúil úd faoi na hÉireannaigh a ndúirt W.B. Yeats faoi san aiste leis, ‘The Tragic Generation’ in Autobiographies, go raibh na nuachtáin i Sasana lán de tar éis bhás Pharnell. ‘Fuascailt’ na gCaitliceach sa bhliain 1829 a tharraing an scéal anuas ag bord Ghoethe. Tugaim anseo a ndúirt Yeats agus ansin a ndúirt an file Gearmánach.

During the quarrel over Parnell’s grave a quotation from Goethe ran through the papers, describing our Irish jealousy: ‘The Irish seem to me like a pack of hounds, always dragging down some noble stag’.

Das ist die Sache. Und den Katholiken ist gar nicht zu trauen. Man sieht, welchen schlimmen Stand die zwei Millionen Protestanten gegen die Übermacht der fünf Millionen Katholiken bisher in Irland gehabt haben, und wie z. B. arme protestantische Pächter gedrückt, schikaniert und gequält worden, die von katholischen Nachbarn umgeben waren. Die Katholiken vertragen sich unter sich nicht, aber sie halten immer zusammen, wenn es gegen einen Protestanten geht. Sie sind einer Meute Hunden gleich, die sich untereinander beißen, aber, sobald sich ein Hirsch zeigt, sogleich einig sind und in Masse auf ihn losgehen.«

Sin é an chaoi a bhfuil sé. Ní féidir muinín a chur sna Caitlicigh. Feicimid gur ar éigean atá an dá mhilliún Protastúnach tar éis seasamh go dtí seo in éadan lámh in uachtar an chúig mhilliún Caitliceach; feicimid, mar shampla, an chaoi ar brúdh síos iad, an chaoi ar imríodh cleasanna orthu, an chaoi ar ciapadh iad, nuair a bhí siad timpeallaithe ag a gcomharsana Caitliceacha. Ní bhíonn na Caitlicigh ag tarraingt go maith lena chéile, ach dlúthaíonn siad le chéile i gcoinne an Phrotastúnaigh. Is geall le conairt iad, a bhíonn ag snapadh ar a chéile, ach a luaithe a thagann an fia beannach i raon radhairc, bailíonn siad uile le chéile ansin agus tugann siad faoi.

Níl an dara himleabhar de Chín Lae Amhlaoibh Uí Shúilleabháin agam le gur féidir liom a fháil amach a ndúirt seisean faoin scéal. Ach feicim in eagrán de Bhaldraithe go bhfuil an méid seo aige faoin 28 Deireadh Fómhair 1828.

Lá ciúin dorcha tirim. Daoine ag baint potátaí. Gaoth chiúin anoir aduaidh. Ceithre canóin nó gunnaí móra ag teacht trés an bhaile. Ach buíochas le Dia, ní raibh Leath Mogha chomh síochánta riamh is atá sé anois. Dá bhrí sin níl gá leis na gunnaí móra i gcoinne Chlanna Gael theas. Ach atá Sasanaigh Chúige Uladh agus Shasana .i. na Brunsuicéirí ar gabhair mar mhadraí fola chum na Caitlicigh do shlogadh.

‘Go fíochmhar’ atá i gceist le ‘ar gabhair’, is é sin bhí craos orthu. Geall le haistriú ar chuid Goethe é, sula ndúirt Goethe riamh é, ach an chreach is an creachadóir casta thart. Ach níl aon amhras cé aige a raibh na gunnaí móra.

Beidh tuilleadh agam faoi Eckermann sa chéad eagrán eile de Feasta.