Nollaig Shona

Agus mé á scríobh seo, tá líne fhada oráiste san iarthar ag fógairt go mbeidh lá geal fuar againn amárach, lá Nollag. I gcionn tamaillín bhig beidh mé ag cur páipéir ar an slám beag bronntanas atá agam anseo, leabhair den chuid is mó. An páipéar thíos a bheidh mé ag cur orthu a cheannaigh mé in Oxfam an lá cheana agus a ndearnadh mé scanadh air nóiméad ó shin.

Nollaig Shona daoibh go léir.

Duine anaithnid!

Flaithiúnas na tíre caillte? Buiséad á dheachtú ag an IMF? Ní dóigh liom é. Ní hé an IMF ná Banc Ceannais na hEorpa a dúirt leis an Rialtas gearradh siar ar liúntas lucht an mhíchumais agus ná ar liúntas na ndaoine a bhíonn ag tabhairt aire dóibh. Ní hiad a dúirt leo gearradh siar ar an liúntas leanaí, ar thógáil scoileanna, agus ar cheannach trealamh leighis.

Cé dúirt leis an Rialtas é sin a dhéanamh? Cé eile, dar liom, ach an duine anaithnid. Duine a bhfuil a ainm ar eolas ag roinnt daoine ach ar deacair aon eolas cruinn a fháil air. Cuardach a rinne mé féin ar an idirlíon ní bhfuair mé d'eolas air ach a leithéidí seo: go bhfuair sé céim i UCD agus, má thuigim an tuairisc i gceart, ceann eile in Washington. Tá sé ina státseirbhíseach le fada an lá agus ina Rúnaí Ginearálta ar an Roinn Airgeadais le cúpla bliain (theip orm a fháil amach cén bhliain a ceapadh é mar ní raibh dáta leis an bpreasráiteas a d'eisigh an Roinn Airgeadais ag an am). Seo pictiúr de. Déarfá le breathnú air gur duine lách é.

Kevin Cardiff

Cé mise le bheith ag caint ar dhaoine anaithnide? Dáiríre níl aon chead cainte agam. Ach amháin sa chomhthéacs seo. Is duine anaithnid gan chumhacht mise. An fear a bhfuil a phictiúr thuas is é an duine is cumhachtaí sa tír é. Mura gcreideann tú sin, léigh an píosa beag seo as an bpreasráiteas úd.

As the financial crisis developed over the past 18 months, Mr Cardiff was asked to concentrate solely on financial services matters. In this role, he has worked closely with the Minister in formulating the Government’s response to the crisis.

Ba cheart go mbeadh an chaint ar fad inniu, lá na cáinaisnéise móire, faoi Kevin Cardiff, na prionsabail a d'úsáid sé agus an buiséad á dheachtú aige, an ídé-eolaíocht atá aige, an fhís atá aige don tír, an rud is dóigh leis is náisiún na hÉireann ann.

Mioncheist mhór

Taobh istigh den Mundaneum

Ceist agam a théann go croí na leabharlannaíochta, go háirithe in Éirinn áit a bhfuil dhá theanga oifigiúla againn. Is í an tseanfhadhb í. An rangaítear leabhair de réir an ábhair nó de réir na teanga a bhfuil siad scríofa inti.

Réiteach amháin ná an cheist a chur 'cé le haghaidh an rangú?'. Nó ceisteanna eile a d'fhéadfaí a chur: 'cé bheidh ag baint úsáide as an leabharlann agus cén fáth?'

Seo sampla. Úsáidtear an uimhir 821 móide uimhir chúntach i gcomhair na litríochta i dteangacha faoi leith. Mar shampla litríocht na Gaeilge as féin: 821.152.1. D'fhéadfaí a chur i gcás mar sin go bhféadfaí uimhir mar seo a thabhairt do An Uain Bheo: 821.152.1 ÓSÚ.

Ach más leabharlann Gaeilge atá ann ní gá go mbeadh sé seo ró-chabhrach - cuid mhór de na leabhair sa leabharlann agus an uimhir chéanna acu. B'fhearr b'fhéidir uimhir an úrscéil inbhreathnaithigh a úsáid: 82-311.1 ÓSÚ.

Cá gcuirtear na húrscéalta Iodáilise sa leabharlann Ghaeilge? Faoi 821.131.1? Nó faoi na húrscéalta 82-31 agus uimhir chúntach teanga leo, b'fhéidir, mar shampla 82-31=131.1?

Is í an uimhir atá ag an tuiseal ginideach ná 81`366.543. Anois d'fhéadfaimis uimhir a thabhairt don tuiseal ginideach i nGaeilge go héasca mar seo: 81`366.543.152.1; nó an mar seo is ceart dó a bheith: 81.152.1`366.543?

Ficheall 2: An n-imríonn tú?

Tá a fhios agam, tá a fhios agam, ach in ainneoin gach rud, taitníonn seo liom mar radharc. (Ní gá dom a rá is dócha go mbeinnse ag imirt i bhfad níos mó fichille dá mbeadh duine agam a d'imreodh liom!) Ar aon chuma, ach Fearghus agus Conchúr ar an Táin - nó tamaillín roimhe le bheith cruinn faoi is dócha - ní dóigh liom go bhfuil aon chluiche fichille ficseanach eile a fhanann i mo chuimhne mar a fhanann an ceann seo. B'fhéidir gur féidir le duine eile smaoineamh ar cheann.

Ficheall

Tá a fhios agam gur fir fichille de shaghas eile a bhí i gceist anseo, ach fós nuair a léigh mé an píosa ag Mise Áine, ní fhéadfainn gan smaoineamh ar an leabhar nua gleoite seo agus é a bhaint anuas den tseilf. Ní hamháin gur leabhar gleoite é Ficheall le hÚna O Boyle, ach is leabhar iontach faoin bhficheall é. Ní fhéadfadh leabhar níos fearr a bheith ag an té ar mhaith leis an cluiche a fhoghlaim agus is leabhar an-mhaith freisin é don té ar mhaith leis feabhas a chuir ar a chuid imeartha. Tá eolas ar Úna agus ar a leabhar anseo.

Ná déan bagairt gan smaoineamh roimh ré.

Ná tóg amach do bhanríon róluath.

Má tá tú i suíomh lag, is í an chosaint is fearr in aghaidh ionsaí...

Cruáil an tsaoil

Thaitin an t-amhrán seo liom nuair a chuala mé le gairid é. Sílim gur fearr liom, de bheagán, an leagan seo (na Surfs) seachas an leagan eile Fraincise, a tháinig amach, is cosúil, thart ar an am céanna, go háirithe an véarsa deireanach. Tá súil agam go mbainfidh sibh sult as idir amhrán agus cur i láthair.

Ecce! Fugax Parthus

Tá na laethanta saoire thart. Tá seachtain na scoláirí thart. Nach í a bhí go haoibhinn, an tseachtain nuair a d’fhill na daoine óga ar ais ar an scoil? An aimsir ba ghile is ba ghrianmhaire le fada. Is ea, ach níl sí imithe ar fad, feictear dom. A iarsma ann fós. Saighead beag gealbhuí caite ina dhiaidh aige. Nuair a fhéachaim amach an fhuinneog anseo feicim scalladh gréine ar an tsráid lasmuigh agus na braonacha a bhí ar an bpána gloine ar ball geall leis glanta. In ionad a bheith ag caoineadh imeacht an tsamhraidh tugaimis aghaidh ar an bhfómhar ildathaithe atá romhainn.

B’fhéidir gur mó an taitneamh a bhainfinn féin as an bhfómhair céanna, ar ndóigh, mura mbeadh an brú oibre atá orm i láthair na huaire. Iliomad leabhar, iliomad uimhreacha, iliomad iontrálacha. Lámhscríbhinní freisin nó tá bailiúchán beag páipéar tagtha chugainn a gcaithfidh mé dul tríothu. Lámhscríbhinní Gaeilge? I ndomhnach ní hea, ach litreacha, leabhair nótaí, agus bileoga a rinneadh le seanmheaisín Gestetner nach bhfuil aon luach leo anois ach a d’fhéadfadh a bheith spéisiúil i gceann céad bliain.

Ar aon chuma, mar atá ráite agam ar Feasta na míosa seo, idir seo is siúd, táim ag glacadh sosa ón scríbhneoireacht. Is é an t‑alt sin ar Feasta an buille scoir agam. Nó más maith leat, an saighead Pairtiach uaim – ‘féach,’ mar a deir Ovidius sa líne atá tugtha thuas agam, ‘tá an Pairtiach imithe leis.’ Agus saighead úd na himeachta:

Teastaíonn Roinn Oideachais dár gcuid féin uainn.

Creidim é agus creidim é go láidir: má tá an Ghaeilge le bheith beo mar theanga labhartha phobail agus mar theanga litríochta beo caithfidh pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta féin a bheith i mbun oideachais a gcuid gasúr. Tá spléachadh ar cé chomh iontach agus cé chomh fiontrach agus cé chomh fiúntach is a d’fhéadfadh an t‑oideachas sin a bheith tugtha ag an Dr Neil Buttimer san eagrán céanna sin de Feasta Mheán Fómhair. Ná scaoilimis an deis tharainn. Cruthaímis oideachas Gaelach den scoth anois, dúinn féin agus do na daoine óga atá ag teacht inár ndiaidh. Anois an uain agus níl againn ach í. Ná ligimis do Fantômas na Roinne Oideachais (pictiúr de thuas) an Ghaeilge a chur i leataobh.

Táim éirí paiseanta in athuair faoi rudaí nach iad mo chúram iad. Fáth eile go gcaithfidh mé gearradh anuas ar an scríbhneoireacht seo. Níl sé go maith don chroí. Éirí as an mblagaireacht freisin? Níor mhaith liom é sin a rá. Ach mar is léir ón ráta postála agam an samhradh seo, caithfidh gearradh siar éigin a bheith i gceist. Sin agus, mar a deirim i bhFeasta, níos mó aird a thabhairt ar na leabhair. Agus cúram níos fearr a dhéanamh de chúrsaí meáchain: go leor meáchain curtha suas thar an samhradh agam – mé beagnach dhá chloch déag go leith! Caithfear gearradh anuas. Fillim, mar sin, ar na leabhair is ar an aclaíocht agus ar an scéal atáim ag léamh i láthair na huaire agus a chuir An Craoibhín in eagar i 1927, táim ag ceapadh: 'Eachtra an Amadáin Mhóir.'

Cúnamh aimsire

Tá an aimsir tar éis a bheith iontach le tamall anois, tríd is tríd. An leanfaidh sé? Cuir ceist ar mhuintir na hIorua. Seo suíomh ar insíodh dom mar gheall air cúpla seachtain ó shin. Feictear dom go bhfuil sé breá inúsáidte agus féadfaidh tú ainmneacha na háite a bhfuil faisnéis uait mar gheall uirthi a chur isteach i nGaeilge agus gheobhaidh tú faisnéis bhreá agus cruinn - ach athraíonn an fhaisnéis chomh maith leis an aimsir. Tá ainm an tsuímh breá simplí freisin: yr.no.

Ach ná cuirimis Met Éireann as an áireamh ach an oiread. Tá méid áirithe Gaeilge ar an suíomh acu ach tá an cur síos laethúil i mBéarla feictear dom. Ná níor shíl mé go raibh sé chomh héasca faisnéis a fháil d'aon cheantar faoi leith. Níor oibrigh an cuardach dom i nGaeilge nó i mBéarla ar an gcaoi sin. Nuair a chuir mé isteach 'Dingle' (níor éirigh le 'An Daingean') chuir siad ceist orm an é 'single' a bhí uaim.

Ar aon chuma, beidh mise ag bualadh an bhóthair ó thuaidh i gceann uair a chloig anois, i dtreo na gréine tá súil agam. Bainigí sult as an dea-aimsir.

Sú Talún

Sútha talún agus uachtar! Cé chuirfeadh suas dó . Go háirithe lá breá samhraidh agus an ghrian ag taitneamh. Ach seo smaoineamh eile: sútha talún agus Fleurie. Tamaillín sula mbíonn sé i gceist agat na sútha talún a ithe caith taespúnóg nó dó den fhíon isteach i mbabhla na sútha talún réitithe agus corraigh iad. Chomh simplí leis sin. Agus na sútha talún ite, má tá aon chuid den fhíon fágtha, caith siar blogam de. Cuirimse geall go mblaisfidh tú na sútha talún arís. Cuireann daoine áirithe beagán siúcra leis na sútha talún agus iad á réiteach. Ná ní gá go dtiocfadh an Fleurie in áit an uachtair, ach an oiread. Bon appetit.

Ag troid ar ais

Ba mhaith liom a cheapadh gur duine féaráilte mé. Ar an ábhar sin ní mór dom a aithint go bhfuil an Roinn Airgeadais ag cur i gcoinne na tuairime nár chuid siad comhairle a leasa ar an Rialtas. Dúirt siad leo go raibh siad ag brath an iomarca ar cháin ón ráchairt mhór i gcúrsaí tithíochta. Tá eolas faoi sin anseo agus anseo. Is breá an rud é go bhfuil an díospóireacht phoiblí seo tosaithe. Ní toisc go bhfuil mórán de bhuntáiste le fáil as a bheith ag fáil locht ar dhuine éigin as ar tharla, ach toisc go bhfeabhsú cúrsaí dúinn uile amach anseo. Caithfear na státseirbhísigh a cheistiú agus ní miste go bhfuil siad á gcosaint féin. Ní cluiche dhá thaobhach é seo ach cluiche iltaobhach; agus riarthóirí na tíre ar thaobh na cumhachta.

Athbhreithniú

An rud is annamh is iontach: nuair a chas mé an raidió air ar maidin fuair mé ‘Morning Irleand’ in ionad an cláir is ansa liom. Caithfidh go raibh sé socraithe mar sin agam ón oíche roimhe. Ar chas mé chuig RnaG ar an bpointe? Níor chas mar bhí fear ag caint agus bhí sé geall le bheith ag éisteach liom féin; ach mé níos líofa, níos ciallmhaire, níos réasúnta, níos cruinne. Brian Lucey a bhí ann, Ollamh Cúnta san Airgeadas i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath. Bhí sé faoi agallamh agus ag caint faoi ról na státseirbhíse sa ghéarchéim eacnamaíoch, go háirithe ról na Roinne Airgeadais.

Seo achoimre Gaeilge i mo chuid focal féin ar chuid de na rudaí a bhí sé ag rá.

Is é dearcadh na státseirbhíse go mbíonn an chomhairle a fhaigheann siad taobh istigh níos fearr ná an chomhairle a thagann chucu ón taobh amuigh. Sin ainneoin nach teicneolaithe airgeadais nó eacnamaíochta iad. Dáiríre, bíodh is go bhfuil siad an-chliste (d'úsáid sé an focal 'smart' cúpla uair), tá sé deacair acu na mionsonraí a thuiscint. Samhlaigh mura mbeadh ailtirí in Oifig na nOibreacha Poiblí. Bhuel sin mar atá an Roinn Airgeadais; níl daoine atá traenáilte i gcúrsaí eacnamaíochta ann. Tá Garret Fitzgerald á rá sin le fada. Mar sin nuair a bhí an ESRI ag rá leo go raibh an Rialtas ag brath an iomarca ar cháin ó aon fhoinse amháin – réadmhaoin (tithe, talamh, etc.) – níor éist siad leo. Dáiríre níl aon struchtúr ag an státseirbhís le déileáil le heasaontais, díospóireacht, agus idirphlé. Níl aon Comhairle de Chomhairleoirí Eacnamaíochta ann, mar shampla, bíodh is gurbh fhurasta a leithéid a bhunú.

Ní bhaineann seo leis an Roinn Airgeadais amháin, a dúirt an tOllamh Lucey. Baineann sé le cosaint leanaí, mar shampla. Níl eacnamaithe d’aon sórt ag obair sa Roinn atá freagrach as leas páistí, mar sin cén chaoi ar féidir leo costas agus éifeacht scéimeanna a mheas, mar shampla? Ní hé go bhfuil leigheas gach uile dheacracht ag eacnamaithe ach tá eolas agus scileanna acu a bhíonn ag teastáil in go leor gnéithe de rialú agus riaradh na tíre.

Is ag caint ar an athbhreithniú ar obair na Roinne Airgeadais atá molta ag an Aire Brian Lenihan a bhí sé. Más maith is mithid.

Athbhreithniú eile atá ag teastáil go géar athbhreithniú ar an Roinn Oideachais, naimhde an oideachais trí Ghaeilge. Ach dáiríre ní theastaíonn aon athbhreithniú sa chás sin. Ní theastaíonn ach Roinn Oideachais dár gcuid féin.

Léitheoireacht Samhraidh

Ní hamháin pictiúr aoibhinn samhrata ar chlúdach Feasta na míosa seo ach ábhar spéisiúil taobh istigh: Comhrialtas nua na Breataine, dánta, léirmheasanna (ceann ar An Béaslaíoch le Pádraig Ó Siadhail - más maith is mithid), cuntas iarbháis ar an Ollamh Seán Ó Cinnéide leis an Ollamh Séamus Ó Flaithimhín, go leor faoi chúrsaí oideachais agus ardteistiméireachta agus píosa le hAindrias Ó Cathasaigh faoi Phádraig Ó Conaire agus an iris An tÓglách.

Agus tá Cailliomachas ag cur de arís agus é ag iarraidh dul i ngleic in athuair le fadhb mhór na státseirbhíse. Tar éis dom an píosa a scríobh rith sé liom go raibh fabht eile san earnáil chumhachtach sin atá ag rith na tíre, de facto. Is é sin, in ochtóidí an haoise seo caite, chuir fear an léine Charvet cosc le hearcaíocht sa tseirbhís phoiblí - níor chosc iomlán é ach bhí sé trom go maith. Na daoine a d'earcófaí an t-am sin dá mbeadh earcaíocht i gceist, sin iad na daoine a bheadh ag teacht i gceannas ar an tseirbhís anois a bheag nó a mhór. Ach níor earcaíodh iad; mar sin níl siad ann. Tá taisce tallann na státseirbhíse dhá thrian folamh.

Níl aon chóras in Éirinn chun a chinntiú go n-earcaítear scoth tallann na tíre don státseirbhís. Níl aon ENA againn ná traidisiún ollscolaíochta a fhéachann le sruth leanúnach d'ábhar riarthóirí a chur ar fáil ag an leibhéal is airde mar a dhéanann ollscoileanna Oxford agus Cambridge i Sasana. Rud eile: is státseirbhís Bhéarla atá againn go huile is go hiomlán gan fiú is aon traidisiún náisiúnach acu a théann siar níos faide ná 1923 ach traidisiún impiriúil acu a théann siar beagnach míle bliain - traidisiún arb é a phríomhchúram muintir na tíre (na Gaeil) a choinneáil faoi smacht. Ní hin atá státseirbhís an lae inniu ag iarraidh a dhéanamh ach, de facto, sin atá ar bun acu. Tá an Roinn Oideachais á dhéanamh de facto agus d'aon ghnó.

Adhmholadh d'Adhmhaidin

Is breá liom Adhmhaidin. Is fiú éisteacht leis i gcónaí ach nuair a bhíonn an meascán ceart ann is ardú croí agus meanman é. Bhí an t-ádh liom maidin inniu gur chaill mé scéal uafáis na mban ar dúradh leo go raibh a leanaí marbh sa bhroinn nuair nach raibh. Is ag am lóin a fuair mé amach faoi. Chiallaigh sin gurb é an chéad rud a chuala mé Breandán Ó Lionaird ag caint faoin halla atá le tógáil le taobh Choláiste Ghobnatan i mBaile Bhuirne. Dúirt sé rud a bhain gáire asam: gheall an Roinn Oideachais halla dúinn, a dúirt sé ... fan anois, a léitheoir, ... cé méad bliain ó shin? ... cúig bliana ó shin? deich mbliana ó shin? ... ní hea ... cúig bliana déag ó shin! Ansin bhí an scríbhneoir Séamas Mac Annaidh ag caint faoin Tuirc i gcomhthéacs na n-ionsaithe is déanaí ag Iosrael: cur síos cuimsitheach tomhaiste ag críochnú le pointe rí-spéisiúil, go bhfuil ar chumas na Tuirce go leor uisce a chur ar fáíl d'Iosrael in aimsir triomachta. Ansin bhí fear agus iníon as Cor na Móna, Seán agus Caitríona Uí Mháille, ag caint ar an gcaoi nach bhféadfaidís teach a thógáil ar an talamh acu féin mar gheall ar Bhord Soláthair an Leictreachais - Gaeilge bhreá lán focal Béarla ag Seán, fearg agus frustrachas ina chuid cainte. Bhí Eoin Ó Murchú ag tabhairt tuairisce faoi na tuarascála is déanaí faoin tubaiste eacnamaíoch, stuama mar is iondúil leis. Sa deireadh bhí tuairisc faoin droch-sholáthar uisce i Machaire Rabhartaigh agus an chaoi a raibh sin ag cur as do chúrsaí Gaeilge agus don turasóireacht.

Scoth an phlé ar an nuacht idirnáisiúnta, náisiúnta, agus áitiúil. Maidir leis an nuacht áitiúil thacaigh sé leis an téis atá agamsa le fada gurb iad na státseirbhísigh agus an lucht riartha atá ag coinneáil lucht na Gaeilge agus na Gaeltachta síos. Piolóin á dtógáil i ngarrantaí daoine. Cúig bliana déag ag tógáil halla Agus píobáin uisce ag pléascadh de shíor i gceantar turasóireachta agus coláistí samhraidh. A leithéid de script mhagaidh.

Ach ní magadh é. Deir na húdaráis náisiúnta le pobail na Gaeilge maratóin idéalachais agus comhoibrithe a rith agus ansin ceanglaíonn siad slabhraí faoina gcosa.

Sea. Ach adhmholadh d'Adhmhaidin as an nuacht a thabhairt chugainn. Is iontach an tús leis an lá é, dá dhonacht í an nuacht chéanna go minic.

An tImeall

Caithfidh mé a rá gur bhreathnaigh Aonghus na Smaointe Fánacha agus Tomás Ó Conghaile an-mhaith sa Mhúsaem Cló ar Imeall TG4 agus iad ag caint ar an mblagaireacht is faoin mblagáil. Réaltaí teilifíse na blagaireachta iad anois gan aon dabht. Go maire sibh beirt.

Tá ábhar sásaimh ag duine eile freisin, mar gheall ar an gclár, duine nach raibh ann mar a tharlaíonn. Is é sin an blagadóir áirithe seo, mise, Cailliomachas. Tá an mhír seo liomsa le feiceáil ar an teilifís, níl a fhios agam cén fáth. Ach dá bhfeicfeadh sibh an straois a bhí orm agus mé ag breathnú air! Ar ndóigh sin an leathanach ar a ndeirim gur fearr liom fanacht faoi scáth. Mar sin ní ceart dom a bheith ag únfairt san fhéinsástacht mar atá mé... go háirithe agus blagadóirí eile ann atá ag freastal, ar iliomad bealaí, i bhfad níos fearr ná mise ar an sféar seo againne (breathnaítear ar imeall deas bhlag Mise Áine, mar shampla, faoi 'blagálaithe eile').

Ach mar a deir Aonghus is aisteach an meán é an teilifís. Sé nóiméad lena bhfuil ag tarlú sa bhlagaireacht Ghaeilge a léiriú! Ní féidir é. Ach thug an bheirt an-spléachadh dóibh siúd atá ar an imeall.

Samhradh Samhradh

Is breá liom teacht ar phíosaí ar YouTube nach bhfuil mórán daoine tar éis breathnú orthu. Tháinig mé ar an gceann iontach seo inniu - saithe beach. Gan aon mhagadh, tá an samhradh tagtha. An bhfuil a fhios ag aon duine cé tá ag déanamh tráchtaireachta? Feictear dom go bhfuil fios a ghnótha aige.

Más maith is mithid

Tá sí faoi bhláth faoi dheireadh, an sceach gheal. Bhuel, le bheith féireáilte di tá sí faoi bhláth le seachtain nó deich lá anois. Ach bhraith mé go raibh sí mall i mbliana. Ar aon chuma sin thuas pictiúr a thóg mé agus mé faoin tuath ag an deireadh seachtaine.

Is le scrios Chathair Chonstaintín i 1453 a chuireann Maurice Craig tús lena leabhar breá ar Bhaile Átha Cliath, Dublin 1660-1860, is é sin le scaipeadh na scoláirí is na lámhscríbhinní tar éis na gabhála sin agus an chaoi ar chuidigh a n-athdháileadh leis an Renaissance san Eoraip. Leanann sé air sa dara halt:

Like a seismic ripple or the last reverberation of a tidal wave, this great Levantine catastophe spread its rings until, two hundred years later, a little wave washed up the sands of a remote western shore, and James Duke of Ormonde stepped out of his pinnace on to the sands of Dublin Bay. The Renaissance, in a word, had arrived in Ireland. It was July the 27th in the year 1662. The peasantry welcomed him on the shore, dancing and strewing flowers in his path. They sang, in Irish, 'Thugamar féin an samhra linn.'

Ní hiad bláthanna na Bealtaine a chaith siad roimhe is léir ná ní mó ná sásta a bhí Dáibhí Ó Bruadair le Diúc Urmhumhan a theacht go hÉirinn.

Bunting a bhí mar fhoinse eolais ag Craig. 'It was sung,' arsa an bailitheoir cáiliúil sa réamhrá dá chéad imleabhar, A General Collection of the Ancient Irish Music (1796), 'by the band of Virgins that went out of Dublin to welcome the Duke of Ormond when he landed in Ireland.' Má thug Séamas Buitléir an Renaissance leis - agus má ba mhaith ba mhithid is dócha - ba san ailtireacht é agus sin trí Bhéarla, is cosúil. Ar fhág sé Maighdeana an tSamhraidh ar an trá fholamh, mar sin? Ar aon chuma, tá an t-amhrán go deas agus níorbh aon stró ar mhuintir na príomhchathrach - bhí Gaeilge dhúchasach riamh i mBaile Átha Cliath - é a rá. Seo daoine eile a chanadh.

Sicín labhrais le hanlann oráiste

Seo béile a réitigh mé cúpla lá ó shin. Oideas de mo dhéantús féin é. Do dhuine amháin é ach ní bheadh sé deacair cur leis de réir mar a theastódh. Tugaimse sicín labhrais le hanlann oráiste air. Brollach sicín atá i gceist a cuireadh i maranáid – nó ar maos – ar feadh dhá uair a chloig ar a laghad. Bruitear san oigheann ansin é. Réitigh mé dingeacha prátaí agus scamhadh cairéid le dul leis.

Ní feoilséantóir mé, is léir. Os a choinne sin nílim gan bá leo siúd a shéanann an fheoil agus leo siúd a shéanann ábhar ainmhíoch. Mar shampla, ritheann sé liom go bhfuil gá againn le hanlanna le sicín anois mar gheall ar an gcaoi bharbartha a dtairgtear cuid mhaith feola – na mílte sicíní sáinnithe i gcliabháin mar shampla. Trí bhrollach sicín a cheannach in ollmhargadh táimse ag tabhairt tacaíochta do mhodh tairgthe nach n-aontaím leis agus ag léiriú easpa atrua do chréatúir eile na cruthaitheachta seo. Goilleann sin orm. Os a choinne sin, tar éis lá oibre amuigh faoin aer, ag an deireadh seachtaine, bhain mé an-sult an an mbéile seo.

Comhábhair

An Fheoil
Brollach sicín

An Mharanáid
2 spúnóg boird ola olóige
½ gloine fíona (geal is fearr agus den chineál a bheidh tú ag ól leis an mbéile más féidir – ag glacadh leis go mbeidh tú ag ól fíona leis an mbéile)
sú oráiste
taespúnóg anlann soighe
duilleog nó dó sáiste
slám duilleoga úra labhrais

Anlann oráiste
spúnóg milseoige de phlúr bán
cnap maith ime
beagán uisce
sú leath oráiste

Le dul leis
trí phráta (nó pé méid is maith leat)
cairéad tiubh

Modh

Cuir an sicín ar maos sa mharanáid tamall roimh ré.

Gearr na prátaí ar a bhfad in ocht slisne. Má tá na slisní rómhór ansin gearr trasna arís iad. Caith iad timpeall i mbabhla a bhfuil spúnóg boird ola olóige ann. Sula dtógann tú amach iad caith roinnt gráinní salainn orthu. Féadfaidh tú do rogha luibheanna triomaithe a chur leo freisin. Tóg amach ansin iad agus cuir ar leathán bácála iad agus cuir san oigheann iad ag teas (180°C nó 200°C nó marc 6). Ba cheart go mbeidís bruite go maith faoi cheann trí cheathrú uaire.

Agus sin déanta, réitigh mias bácála don sicín. Réitigh mise mar seo é. De bhrí go raibh crann labhrais bearrtha agam, bhrís mé suas cipíní ón gcrann agus chuir mé in íochtar na méise iad, thart ar trí shraith de chipíní muin marc ar a chéile agus cúig nó sé cipín i ngach sraith. Idir na cipíní chuir mé trí dhuilleog labhrais. Chuir mé gloine uisce anuas air sin ach níor chlúdaigh mé na cipíní ar fad.

Tóg an brollach sicín as an maranáid agus lig dó sileadh beagán. Leag anuas ar na cipíní sa mhias é. Cuir beagán scragaill anuas air, ach ná clúdaigh an mhias ar fad leis, díreach dóthain leis an sicín a choinneáil ó dhó. Féadfaidh tú an scragall sin a bhaint deich nóiméad nó mar sin roimh dheireadh na cócaireachta. Cuir é sin san oigheann leis na dingeanna prátaí. Beidh thart ar leath uaire an chloig ag teastáil uaidh.



Fáisc an sú as leath den oráiste. Déan roux leis an im agus an bplúr – leáigh an t im i bpota beag agus measc an plúr leis agus bruith iad ar feadh trí nóiméad nó mar sin, ag oibriú na spúnóige adhmaid i gcónaí. Bain den teas é agus cuir spúnóg boird uisce leis, á mheascadh i gcónaí. Coinnigh ort ag cur uisce leis de réir a chéile mar sin agus á meascadh go dtí go mbíonn ina leacht tiubh. Cuir an sú oráiste leis. Cuir ar ais ar an teas é agus fiuch é. Bain fiuchadh bog as go ceann trí nóiméad nó mar sin. Bain den teas é agus coinnigh te é.

Glan an cairéad. Tosaigh á scamhadh le scamhaire agus lean ort go dtí go mbeidh carn deas scamhadh agat agus cipín de chairéad. Ní gá duit an chéad scamhadh a choinneáil murar maith leat.

Cúpla nóiméad sula dtógann tú na prátaí agus an sicín as an oigheann cuir uisce ag fiuchadh. Cuir beagán salainn ar an uisce. Nuair tá sé ar fiuchadh caith an scamhadh cairéid isteach ann. Tabhair cúpla nóiméad dó – nóiméad nó mar sin tar éis don uisce fiuchadh arís. Ansin tóg an scamhadh amach arís agus cuir ar phláta é. Idir an dá linn beidh an sicín tógtha as an mias agat agus na prátaí curtha ar an bpláta freisin (ag glacadh leis go bhfuil bruite chun do shástachta).

Bain sult as.

Rún na garraíodóireachta

An tráthnóna faoi dheireadh agus an ghrian ag dul faoi, mórán mar atá sí ag déanamh anois, i bhfallaing sheomra dheargóir, bhí mé an-bhuíoch go raibh leithscéal agam a bheith amuigh: an gairdín. Sin é é, a dúirt mé liom féin, sin é rún na garraíodóireachta. Leithscéal atá ann dul amach sa dea-aimsir. Tá leithscéalta eile ann: galf, an madra, siúlóid. Ach is beag ceann ar féidir oiread céanna ama a chaitheamh leis agus atá a bheag nó a mhór faoi do smacht féin. Go dtí seo bhí mé ag breathnú ar an ngarraíodóireacht mar obair, mar dhualgas. Nach orm a bhí an dul amú.

Mar chomhartha ar an aoibhneas a bhaineann leis an bheith amuigh seo (garraíodóireacht) theastaigh uaim pictiúr de thom aitinn a phostáil - tháinig an boladh ar an aer chugam gan choinne agus mé i mbun 'garraíodóireachta' - cócónat éalaitheach le hiarracht lag de cholainn agus chuimhne - ach féach gur bhain An Códú an bhearna díom. Tá an pictiúr seo agamsa tógtha le cúpla lá ach ní fhaighim deis ar an idirlíon chomh minic sin na laethanta seo. Ach ar aon chuma, cár mhiste aiteann eile.

Splanca tintrí

Diúltaím ó bhonn don smaoineamh go bhfuil seanleaid neamhbhásmhar éigin ag siúl thart i ndiminsean eile, nach é an diminsean seo againne é ach atá teorantach leis ar bhealach éigin - agus é ag caitheamh splanca tintrí isteach sa saol seo againne díreach ar mhaithe le cur as dúinn; Zeus nó Séas abair nó a leithéidí sin; Bolcán nó Vulcanus nó Hephaestos i gcás nithe a tharlaíonn faoin talamh.


Tá a fhios agam gur féidir le tintreach cur as do línte gutháin agus cáblaí idirlín ach ní hé sin a tharla sa chás seo agamsa - agus atá ag tarlú dom go rialta le tamall de mhíonna anuas - ach easpa smaoinimh agus easpa éifeachta an duine. Má théann tú ag tochailt poill sa bhóthar féach, le do thoil, nach bhfuil aon línte gutháin nó cáblaí idirlín ann...

Ach táim féin chomh dona le duine. Nuair a thosaigh an tochailt ar an tsráid lasmuigh den leabharlann anseo níor chuimhnigh mise ar shreanga ná ar cháblaí. Deirtear liom go bhfuil an fhadhb réitithe ach tá mo mhuinín as cumas an duine smaoineamh - mo chumas smaointe féin san áireamh - pollta.

Murar féidir liomsa smaoineamh i gceart ar rudaí atá ag tarlú faoi mo shrón gach lá a dtéim ag obair an ceart dom iontas a dhéanamh de murar féidir le daoine eile léamh mar is cóir ar rudaí atá ag tarlú na mílte méadar suas sa spéir os a gcionn, rudaí nár tharla riamh cheana lena linn, seans? Ach bhí géarchéim ann, a deir tú. Níl aon fhianaise ann go bhfios domsa go smaoiníonn daoine níos fearr agus níos éifeachtaí le linn géarchéime.

Céard é an chéad splanc eile? Ag dia éigin atá a fhios. Ach ní hionann fios agus freagracht.

Teagmháil agus tnúthán agus scoláireacht

Ag cur ar son na scoláireachta trí Ghaeilge atá mé san aiste liom i bhFeasta na míosa seo. Mar a deirim ansin, má scríobhann scoláire Gaeilge leabhar i mBéarla gan a chomh-mhaith de leabhar i nGaeilge a chur amach, is buille in aghaidh na Gaeilge í sin. Treisíonn an gníomh sin cultúr anglafónach na hÉireann - cultúr craosach nach mbíonn riamh sásta gan gach uile shórt a tharraingt chuige féin - come all to me, come all to me, mar a deireadh an tseanchailleach phiseogach a bhíodh ag iarraidh im na gcomharsan a ghoid. Lagaítear cultúr na Gaeilge gach uair a roghnaíonn scoláire Gaeilge scríobh i mBéarla agus gan scríobh i nGaeilge faoin ábhar céanna.

Sin ráite tá ábhar intleachtach scolártha le fáil i nGaeilge a choinneoidh lón intinne leis an intleachtaí is ocraí. Luaim dhá cheann san aiste: Fin de Siecle na Gaeilge le Brian Ó Conchubhair (Cló Iarchonnachta / An Clóchomhar) agus Johannes ó Éirinn agus Máistrí an Gréige: léamh ar shaothar Johannes Scottus Eriugena le hEoghan Mac Aogáin (Coiscéim).

Leabhar eile atá tarraingthe anuas den tseilf agam anois díreach Teagmháil agus Tnúthán: Staidéar ar an Apastróf i bhFilíocht na Nua-Ghaeilge le Marie Whelton (An Sagart). D'fhéadfadh sé go bhfuil an leabhar sin ar cheann de na staidéir is tábhachtaí ar an bhfilíocht agus ar an nualitríocht a foilsíodh le tamall de bhlianta. Tá an coincheap den 'apastróf' a úsáideann sí fairsing agus leitheadach ag tadhall le réimsí na reitrice, na diagachta, láithriú na filíochta, agus le ceisteanna a bhaineann go díreach le cultúr féinlárnach nó egolárnach an lae inniu.

Ó! Agus rud eile! teastaíonn Roinn Oideachais dár gcuid féin uainn.


google-site-verification: google0fc9fb33630665ec.html

Lá Fhéile Pádraig i Mullach Íde

Sin é an teideal ar an aiste is déanaí le Cailliomachas in Feasta na míosa seo. Ag labhairt faoi phictiúr le Erskine Nicol atáim. Ach caithfidh mé a admháil go bhfuilim ábhairín cantalach san aiste seo. Ach má tá féin is ar mhaithe leis an nGaeilge agus leis na Gaeil é - an seanscéal gan aos oifigiúil an Bhéarla a bheith ag tabhairt aon airde orainn.

Rud nach miste dom a mhíniú: cé tá i gceist agam nuair a deirim 'Gael'? Go simplí, gan cur chuige ná uaidh, aon duine a labhraíonn Gaeilge.

Téarma idirnáisiúnta, trasnáisiúnta, ilnáisiúnta is ea 'Gael' agamsa. Cinnte ní téarma náisiúnta nó náisiúnaíoch agam é. Níl aon bhaint aige le náisiúntacht ná fiú ná le saoránacht ná - i bhfad uainn an anachain - le DNA.

Tá a fhios agam go bhfuil an úsáid seo agamsa bun os cionn leis an úsáid a bhaintí as an bhfocal san am atá thart. Sa Leabhar Gabhála agus i scoileanna na bhfilí, chiallaigh an focal, 'Gael' nó 'Goídel' duine de chlann Mhilesius nó Míl Easpáine, a bheag nó a mhór. San ochtú haois déag chiallaigh sé duine a raibh 'Ó' nó 'Mac' sa sloinne aige. In aimsir na hathbheochana féachadh lena úsáid agus an bhrí 'Éireannach' leis.

Ní mar sin domsa - agus sin é an fáth nach n-úsáidim an focal chomh minic sin - ar fhaitíos na míthuisceana.

Ach is maith liom a cheapadh go bhfuil an leagan amach agamsa i dtiún le Bunreacht Chonradh na Gaeilge.

Is iad saintréithe na hEagraíochta: an daonlathas, oscailteacht, rannpháirtíocht, comhionannas, uileghabhálachas, dínit an duine agus cearta an duine.

Is maith liom a cheapadh, chomh maith, go bhfuil sé ag teacht, ar bhealach éigin, leis an méid seo a scríobh Amhlaoibh Ó Súilleabháin in Aibreán 1831.

Is clos dom gurb í an teanga Ghaelach is teanga mháthartha i Montserrat san India Thiar ó aimsir Oilibher Cromaill, noch do dhíbir cuid de chlanna Gael ó Éirinn gusan Oileán sin Montserrat. Labhartar an Ghaeilge ann go coiteann le daoine dubha agus bána. Maise mo ghrá na díbeartaigh bhochta Ghaelacha. Cia dubh bán iad is ionúin liomsa clanna Gael.

Agus bíodh sé sin mar bheannacht uaimse chugaibhse Lá Fhéile Pádraig. Bainigí sult as.

Dí-ainm

Idir bhrú oibre agus bhrú fola (atá smachtaithe anois cuid mhaith le diansuaimhneasú) agus turais go leor as baile, níl ag éirí liom mórán blagála a dhéanamh.

Sin agus rud eile: go bhfuil an clóca dí-ainm - Cailliomachas - ag tosú ag goilliúint orm, méid áirithe. Go háirithe tar éis dom post Dennis chuig an gCainteoir Dóchais a léamh. B'fhéidir gur dearcadh piúratánach atá agam (agus mar leigheas air sin b'fhéidir gur mithid dom aiste Wilde faoi ealaín na bréagadóireachta a léamh arís) ach fós tá an cheist á cur agam orm féin: céard is fiú do chuid tuairimí mura bhfuil tú sásta seasamh leo trí d'ainm ('fírinneach') a lua leo? Cén fáth an mbeifeá ag súil go léifeadh daoine eile iad mura bhfuil tú féin sásta tú féin a cheangal leo mar dhuine aonair, mar shaoránach neamhspleách.

Ar dtús shíl mé go dtabharfadh an phostáil dí-ainm, an neamhainmníocht, saoirse dom - dála an duine óig sa chathaoir mhóir a deir leis féin gur féidir leis a rogha rud a dhéanamh anois toisc nach bhfuil a fhios ag duine ar bith cé hé. Tá sin fíor go pointe - tá saoirse áirithe agam. Ach tá rud éigin cladhartha ag baint leis an tsaoirse chéanna. Agus más cladhaire féin mé ní maith liom é sin a admháil dom féin. Ar an ábhar sin féachaim leis an gníomh cladhartha a sheachaint agus is ciorrú ar an tsaoirse dhí-ainm sin.

Toisc nach maith liom a bheith i mo chladhaire amach is amach coinním siar. Tá rudaí áirithe nach ndeirim. Go háirithe faoi dhaoine lasmuigh de shaol na blagála. Ach da mbeinn ag scríobh faoi m'ainm sa saol lasmuigh (lasmuigh?) b'fhéidir nach ndéarfainn tada. Níl aon réiteach ar an bhfadhb fós agam. Mar sin, leanfaidh mé orm chomh fada is a ligeann an dá bhrú eile orm a dhéanamh.

Agus rud eile: teastaíonn Roinn Oideachais dár gcuid féin uainn.

Géarchéim

Ag caint le daoine thar an deireadh seachtaine a bhí i láthair ag an Tóstal ar Bhóthar na Trá i nGaillimh agus le daoine eile a bhí ag an gcruinniú de Chomhchoiste na Dála in Indreabhán. 'Géarchéim,' is cosúil, an focal is fearr a dhéanann cur síos ar shuíomh na Gaeilge sa Ghaeltacht de réir mar a thuigimse uathu. Is iad na daoine óga atá ag roghnú an Bhéarla in ionad na Gaeilge is cosúil, mar ghnáth-theanga eatarthu féin, agus sin ainneoin dícheall na dtuismitheoirí Gaeilge a choinneáil leo. Sin mar a tharlaíonn i gcás go leor teangacha atá i gcontúirt, agus tá 4000 de os cionn 6000 teanga ar fud an domhain i gcontúirt mhór.

Ba éard a bhí na pobail Ghaeltachta ag rá leis an gComhchoiste Dála go gcaithfear an Ghaeltacht a láidriú ó thaobh institiúidí de: Údarás na Gaeltachta, cúrsaí oideachais, cúram daoine óga. Úsáideadh an focal géarchéim sa chomhthéacs sin freisin.

Tá an moladh agamsa déanta anseo thíos, ach aisteach go leor ní cosúil go ndúirt aon duine é sna téarmaí loma céanna a dúirt mise é. Is é sin céatadán suntasach de na postanna nua sa státseirbhís a chur i leataobh do dhaoine a labhraíonn Gaeilge mar ghnáth-theanga.

Slánú na Gaeilge: aon ghníomh amháin

An Plean Straitéis 20 Bliain faoi chaibidil agam féin agus ag Seán Ó Loingsigh in Feasta na míosa seo; muid beirt ag fáiltiú roimh cruinniú Chomhchoiste na Dála a phléigh an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge agus a theilifísiú (Cúrsaí Reatha - Cartlann 20.01.2010); muid beirt ag labhairt faoina bhfuil le déanamh amach anseo.

Tá aiste an-tábhachtach eile ann le Conchúr Ó Giollagáin agus Brian Ó Curnáin a phléann an Plean Straitéise ag díriú 'go sonrach ar chastachtaí teanga sa nGaeltacht.'

Ba mhaith liomsa pointe amháin a dhéanamh. Tagraíonn Seán don phointe seo i measc go leor pointí tábhachtacha eile aige. Luann sé a éiginnte atá mír (g) sa faoin teideal An Ghaeilge sa tSeirbhís Phoiblí sa Straitéis, a deir go gceapfaidh an Roinn Oideachais agus Eolaíochta agus an tSeirbhís um Cheapachán Phoiblí comhshocruithe chun cur leis an gcóhort seirbhíseach poiblí atá in ann feidhmiú go dátheangach. 'Cad a chiallaíonn sé sin?' a fhiafraíonn Seán. Agus chun a fhreagra féin a léamh, beidh ort Feasta Mhí Feabhra a aimsiú in áit éigin.

Anois bheadh sé chomh dóchúil smoothy fuar a fháil in ifreann is a bheadh sé comhshocrú faoin nGaeilge a fháil ón Roinn Oideachais. Ach fág sin i leataobh. Ritheann sé liom go bhfuil aon bheart amháin a rachadh chun leasa na Gaeilge agus a chuirfeadh tuismitheoirí na Gaeltachta á labhairt lena gclann, agus cá bhfios, a chuirfeadh daoine óga á labhairt ina measc féin. (Tá laghad na gcainteoirí óga Gaeilge agus nósanna teanga na ndaoine óga i gcoitinne sa Ghaeltacht ina ábhar mór imní d'Ó Giollagáin agus d'Ó Curnáin - agus dúinn uile.) Is é an beart é ná seo: riachtanas líofachta Gaeilge a bheith ag teastáil le haghaidh gach ceathrú post sa tseirbhís phoiblí agus san earnáil leathstáit. Ní hacmhainn Ghaeilge atá i gceist agam ná cumas 'feidhmiú go dátheangach'. Is éard tá i gceist agam go gcaithfeadh gach ceathrú duine a gheobhadh post sa státseirbhís a bheith in ann an Ghaeilge a labhairt mar ghnáth-theanga laethúil.

An mbeadh dóthain daoine ann? Moladh ag Seán: comhairle a lorg ar an gCoimisinéir Teanga; labhair seisean faoi chúrsaí oideachais cheana.

Molann an bheirt theangeolaí ina n-aiste siadsan cur le Scéim Labhairt na Gaeilge agus níl aon dabht ach gurb in a choinnigh na Gaeltachtaí ag labhairt na Gaeilge sna 1930í nuair a thug Tomás Ó Deirg isteach é an chéad uair. Aontaím leo. Ach chomh maith leis sin tá gá le spreagadh buan fadtréimhseach. Cén spreagadh fadtréimhseach ab fhearr ná obair do dhaoine óga?

Polaitíocht agus intleacht

Ní theastaíonn uaim mórán a chur leis an tráchtaireacht ar an gcor is déanaí i bpolaitíocht na tíre - éirí as George Lee, T.D. (Tráchtaire Drochscéil, Teachta Díchairdiúil, Treascóir Dóchais) - ach ar tharla a chur i gcomhthéacs an mhéid a dúirt mé cheana faoin gcaoi nach féidir leis an gcóras againn - an córas polaitiúil ná córas na státseirbhíse - déileáil le fadhbanna na tíre agus iad a réiteach. Léiríonn cás Lee nach féidir le haon duine tionchar a imirt ar chumhacht rialaithe na tíre nach polaiteoir Éireannach é, sin nó státseirbhíseach coimeádach. Ní hé sin le rá nach bhfuil go leor polaiteoirí éirimiúla againn agus státseirbhíseach coimeádach cumasach. Ach cuma cé chomh éirimiúil nó cumasach is atá tú níl seans agat tionchar a imirt ar rialú na tíre mura bhfuil scil agat sa pholaitíocht nó sa riarachán coimeádach. Ní cosúil go bhfuil ceachtar acu ag George Lee.

An duine eile ar smaoinigh mé air sa chomhthéacs seo, Bill Tormey, Comhairleoir d'Fhionnghlas i mBaile Átha Cliath - duine éirimiúil cumasach a bhfuil go leor le rá aige mar shampla faoi chóras sláinte na tíre (A Cure for the Crisis – Irish Health Care in Context, Blackwater Press, 2003), agus ar tráchtaire raidió páirtaimseartha é féin. Bhí sé ina bhall de Pháirtí an Lucht Oibre ach d'éirigh sé as agus chuaigh sé le Fine Gael. Is leo atá sé ó shin. Rith sé liom gur duine eile é Bill Tormey a d'fhéadfadh cur go mór le acmhainní intleachtacha lucht rialaithe na tíre ach a mbeadh deacracht aige luí isteach le córas na polaitíochta Éireannaí.

Tá go maith. Bhí an-spéis agam a fheiceáil mar sin gur scríobh an Comhairleoir as Fionnghlas litir oscailte chuig George Lee, T.D., ar an mblag seo aige. Tá sé i gcoinne an T.D. Lee. Ritheann sé leis gur 'bit of a prat' é. Ach má léann muid ar aghaidh feicimid go ndéanann Tormey díreach an pointe atá déanta agam féin. Rinne Fine Gael neamhsuimh de, deir sé. Admhaíonn sé go bhfuil sé fágtha as comhairlí an pháirtí ar chúrsaí sláinte, ainneoin a leabhair agus a thaithí 25 bliain mar lia chomhairleach ospidéil. Ach admhaíonn sé chomh maith go bhfuil daoine níos fearr ná eisean i mbun polasaí leighis a phleanáil don pháirtí.

Is ea b'fhéidir go bhfuil. Ach léiríonn litir an Dr Bill Tormey an méid stríocadh a chaithfidh an t-intleachtach Éireannach a dhéanamh le go mbeadh aon ghlacadh leis sa chóras polaitiúil. Ní miste beagáinín umhlaíochta - agus léiríonn Tormey umhlaíocht phraiticiúil réalaíoch sa litir - ach is bocht an scéal é agus drochthuar do thodhchaí na tíre nuair a chaithfidh duine dá chumas, dá éirim, a bhfuil oiread sin taithí aige ar an gcóras sláinte, a lámh a chur in airde agus cead cainte a iarraidh mar a bheadh buachaill dána ag bun an ranga.

Nó an é atá i gceist, nuair a thréig formhór mhuintir na tíre an Ghaeilge agus d'iompaigh ar an mBéarla briste gur thug siad cúl le cibé cé méid intleachtachais a bhí acu agus thaobhaigh le meon díchultúraithe frith-Ghaelach na naoú haoise déag. Ní hé an córas polaitíochta atá frith-intleachtach ach cultúr uile na tíre anglafónaí arb iad na polaiteoirí a hionadaithe dílse agus a heiseamláirí fíorasacha.

Hippo fliuch ramhar

Táim go mór in éad le leithéidí COC ar féidir leo spriocanna a chur rompu chun meáchan a chailliúint... agus cloí leo. Faoi láthair táim 72.64 k. Ní duine mór cnámhach mé mar sin táim ar a laghad 10k níos troime ná mar ba mhaith liom. An trioblóid gur blonag, mar a deir COC, atá ann, ní matáin, é lonnaithe sa bholg go háirithe. Bhain mé ballraíocht amach i ngiomnáisiam - nó b'fhéidir gur spórtlann aclaíochta é nó spórtlann corpacmhainne - ach níor thaobhaigh mé an áit fós. Sin iad rúnta na bliana nua duit. Ar aon chuma, ciallaíonn sin uile, ó thaobh mo cholainne de, go mbím á iompar féin rud beag cosúil leis an ainmhí san fhíseán seo - físeán Gaeilge nach raibh ach ceathrar tar éis breathnú air nuair a chonaic mise é. Céard a theastaíonn uaim a rá libh? Tugaimis lántacaíocht don hippo fliuch ramhar? Tugaimis spreagadh dó le dul chun na spórtlainne?

Cui bono?

Ag léamh léirmheasa ar an Irish Times dom Dé Sathairn ar leabhar le Caroline Alexander, The True Story of the Iliad, rith an cheist seo liom go fánach: An bhfuil an leabhar seo ag cur le saíocht agus cultúr an Bhéarla nó le saíocht agus cultúr na Gréigise? Le saíocht agus cultúr an Bhéarla gan dabht ar bith.

Mar sin na leabhair agus na haistí Béarla a scríobhtar oiread sin acu faoi litríocht agus faoi stair na nGael: An ag cur le saíocht agus le cultúr na Gaeilge atá siad nó le saíocht agus le cultúr an Bhéarla? Le saíocht agus le cultúr an Bhéarla gan dabht ar bith.

Go raibh maith agaibh a scoláirí.

Fonn a fhanann

Le cúpla lá anuas tá an fonn seo ag dul timpeall i mo chloigeann agus ní féidir liom fáil réidh leis - dá dteastódh uaim fáil réidh leis, agus sin ceist eile, mar is breá liom an fonn. Sílim go raibh caint ar a leithéid seo cheana i measc na mblagairí (anseo go cinnte, ach roimhe sin freisin, shíl mé). Ar aon chuma seo taifead maith den téama. Ach foláireamh: má thaitníonn sé ar chor ar bith leat seans go bhfanfaidh sé leatsa freisin. Ag 1:00 a thosaíonn an fonn i gceart. Bí réidh dó.



Bealach amháin, b'fhéidir le fáil réidh le péist chluaise amháin, ceann eile a chur ina háit. Seo fonn eile a thaitníonn liom, an Andante Cantabile leis an gcumadóir céanna. Níl sé baileach chomh greamaitheach céanna agus ar an ábhar sin b'fhéidir go n-oibreoidh sé níos fearr mar 'antainimh'.

Mise mé féin

Thosaigh sé le Scott ag lorg stíle dó féin. Ansin d'aistrigh an plé go Nótaí Imill. Cén chaoi a d'aistreofá 'Be yourself' go Gaeilge? Ó thaobh brí na habairte de d'aistrigh Proinsias go breá é i rith na díospóireachta: 'Bí dílis duit féin.'

Is é an chaoi a bhfuil sé, níl aon mhodh ordaitheach ag an gcopail. Cén fáth a mbeadh? Dhá fheidhm atá leis an gcopail: (a) a rá gurb ionann dhá rud agus (b) a rá go mbaineann rud éigin le haicme faoi leith.

Samhlaigh An Táin á cur ar stáitse (tá a fhios agam, beagáinín aisteach, ach tá cúis agam leis, mar a fheicfidh sibh). Tá an léiritheoir ag roinnt na bpáirteanna agus ag tabhairt orduithe don chliar. 'Is tusa Cú Chulainn,' a deir sé. 'Agus is tusa Ferdia' ar seisean le duine eile - dhá shampla de (a). 'Is cairde sibh' a deir sé ansin - sampla de (b).

Samhlaigh é ag teacht chuig deireadh an liosta agus duine amháin fágtha gan pháirt. 'Tusa tú féin,' a deir an léiritheoir leis. 'Tá gach duine eile tógtha.' Tugtar faoi deara an modh táscach tríd síos. Insint faoi chúrsaí mar atá atá i gceist leis an gcopail, ní cúrsaí mar ba mhaith linn a bheadh siad. Bheadh An Táin sách mór mar dhráma ach fiú ansin ní féidir brath air nach mbeadh gach páirt tógtha. Sa deireadh, mise me féin.

Má táimid ag iarraidh rudaí a athrú, caithfidh muid briathar a úsáid agus ordú a thabhairt. 'Imir do ról féin feasta'; nó rud éigin mar sin. Ach mise mé féin. Cén chaoi ar féidir sin a athrú?

Drochscríbhneoireacht

Obair mhór atá i gceist le leabhar a scríobh agus bíonn an-leisce orm locht a fháil ar scríbhneoir ar bith. Ach caithfear admháil, tá a leithéid de rud agus droch-scríbhneoireacht ann - agus foilsítear cuid di. Táim ag léamh leabhair i mBéarla faoi láthair agus tá sé go dona; chomh dona sin nach dóigh liom go gcuirfí i gcló é dá mba i nGaeilge a scríobhfaí é.

Is maith liom scéalta bleachtaireachta agus mar is eol do léitheoirí Feasta d'éirigh liom a mbun is a lorg a chur le cabhair leabhar breá James Morton, The First Detective (Ebury Press, 2004). Ach is beag rud chomh dona le drochleabhar bleachtaireachta agus tá faitíos orm gurb in atá sa leabhar seo: Seventy-Seven Clocks le Christopher Fowler (Bantam Books, 2006).

Phioc mé suas é mar léitheoireacht do na laethanta saoire agus bhí sé de cheart agam a leagan uaim ach bíonn leisce orm sin a dhéanamh le leabhar ar bith; fiú is gur léigh Postern of Fate le hAgatha Christie arbh é an leabhar ba mheasa dár léigh mé riamh é (ba é a ceann deireanach é).

Tá leabhar Fowler treallach agus beagéifeachtach lán le mistéireachas gan bonn, cur síos neamhdhóchúil, agus pearsana do-aitheanta. Tá cuid den scríbhneoireacht chomh dona sin go bhfuil sé greannmhar, léithéidí 'The book-lined room was richly textured with inlaid wooden panels' ar lch 295. Tugaimse scríbhneoireacht sceabhach ar a leithéid sin mar tá sé dírithe, ní ar an ábhar a bhfuil cur síos le déanamh air, ach ar rud ceoch éigin in intinn an scríbhneora nó sa chultúr a bhfuil sé ag iarraidh a bheith páirteach ann.

Ach is beag leabhar nach mbíonn rud éigin fiúntach ann. Cuid mhór de phlota an scéil tá sé bunaithe ar an bpictiúr thuas 'The Favourites of the Emperor Honorius' le John William Waterhouse (1883) - nó leagan de a chuirtear i gcás sa scéal. Bhí an tImpire Honorius, deirtear, chomh tógtha lena chuid peataí, na colúir nach raibh am aige éisteacht leis an toscaireacht a tháinig chuige le rá leis go raibh an Róimh tar éis titim agus i lámha na nGotach (sa bhliain 410).