Ceist agam a théann go croí na leabharlannaíochta, go háirithe in Éirinn áit a bhfuil dhá theanga oifigiúla againn. Is í an tseanfhadhb í. An rangaítear leabhair de réir an ábhair nó de réir na teanga a bhfuil siad scríofa inti.
Réiteach amháin ná an cheist a chur 'cé le haghaidh an rangú?'. Nó ceisteanna eile a d'fhéadfaí a chur: 'cé bheidh ag baint úsáide as an leabharlann agus cén fáth?'
Seo sampla. Úsáidtear an uimhir 821 móide uimhir chúntach i gcomhair na litríochta i dteangacha faoi leith. Mar shampla litríocht na Gaeilge as féin: 821.152.1. D'fhéadfaí a chur i gcás mar sin go bhféadfaí uimhir mar seo a thabhairt do An Uain Bheo: 821.152.1 ÓSÚ.
Ach más leabharlann Gaeilge atá ann ní gá go mbeadh sé seo ró-chabhrach - cuid mhór de na leabhair sa leabharlann agus an uimhir chéanna acu. B'fhearr b'fhéidir uimhir an úrscéil inbhreathnaithigh a úsáid: 82-311.1 ÓSÚ.
Cá gcuirtear na húrscéalta Iodáilise sa leabharlann Ghaeilge? Faoi 821.131.1? Nó faoi na húrscéalta 82-31 agus uimhir chúntach teanga leo, b'fhéidir, mar shampla 82-31=131.1?
Is í an uimhir atá ag an tuiseal ginideach ná 81`366.543. Anois d'fhéadfaimis uimhir a thabhairt don tuiseal ginideach i nGaeilge go héasca mar seo: 81`366.543.152.1; nó an mar seo is ceart dó a bheith: 81.152.1`366.543?
Tá a fhios agam, tá a fhios agam, ach in ainneoin gach rud, taitníonn seo liom mar radharc. (Ní gá dom a rá is dócha go mbeinnse ag imirt i bhfad níos mó fichille dá mbeadh duine agam a d'imreodh liom!) Ar aon chuma, ach Fearghus agus Conchúr ar an Táin - nó tamaillín roimhe le bheith cruinn faoi is dócha - ní dóigh liom go bhfuil aon chluiche fichille ficseanach eile a fhanann i mo chuimhne mar a fhanann an ceann seo. B'fhéidir gur féidir le duine eile smaoineamh ar cheann.
Tá a fhios agam gur fir fichille de shaghas eile a bhí i gceist anseo, ach fós nuair a léigh mé an píosa ag Mise Áine, ní fhéadfainn gan smaoineamh ar an leabhar nua gleoite seo agus é a bhaint anuas den tseilf. Ní hamháin gur leabhar gleoite é Ficheall le hÚna O Boyle, ach is leabhar iontach faoin bhficheall é. Ní fhéadfadh leabhar níos fearr a bheith ag an té ar mhaith leis an cluiche a fhoghlaim agus is leabhar an-mhaith freisin é don té ar mhaith leis feabhas a chuir ar a chuid imeartha. Tá eolas ar Úna agus ar a leabhar anseo.
Ná déan bagairt gan smaoineamh roimh ré.
Ná tóg amach do bhanríon róluath.
Má tá tú i suíomh lag, is í an chosaint is fearr in aghaidh ionsaí...
Thaitin an t-amhrán seo liom nuair a chuala mé le gairid é. Sílim gur fearr liom, de bheagán, an leagan seo (na Surfs) seachas an leagan eile Fraincise, a tháinig amach, is cosúil, thart ar an am céanna, go háirithe an véarsa deireanach. Tá súil agam go mbainfidh sibh sult as idir amhrán agus cur i láthair.
Tá na laethanta saoire thart. Tá seachtain na scoláirí thart. Nach í a bhí go haoibhinn, an tseachtain nuair a d’fhill na daoine óga ar ais ar an scoil? An aimsir ba ghile is ba ghrianmhaire le fada. Is ea, ach níl sí imithe ar fad, feictear dom. A iarsma ann fós. Saighead beag gealbhuí caite ina dhiaidh aige. Nuair a fhéachaim amach an fhuinneog anseo feicim scalladh gréine ar an tsráid lasmuigh agus na braonacha a bhí ar an bpána gloine ar ball geall leis glanta. In ionad a bheith ag caoineadh imeacht an tsamhraidh tugaimis aghaidh ar an bhfómhar ildathaithe atá romhainn.
B’fhéidir gur mó an taitneamh a bhainfinn féin as an bhfómhair céanna, ar ndóigh, mura mbeadh an brú oibre atá orm i láthair na huaire. Iliomad leabhar, iliomad uimhreacha, iliomad iontrálacha. Lámhscríbhinní freisin nó tá bailiúchán beag páipéar tagtha chugainn a gcaithfidh mé dul tríothu. Lámhscríbhinní Gaeilge? I ndomhnach ní hea, ach litreacha, leabhair nótaí, agus bileoga a rinneadh le seanmheaisín Gestetner nach bhfuil aon luach leo anois ach a d’fhéadfadh a bheith spéisiúil i gceann céad bliain.
Ar aon chuma, mar atá ráite agam ar Feasta na míosa seo, idir seo is siúd, táim ag glacadh sosa ón scríbhneoireacht. Is é an t‑alt sin ar Feasta an buille scoir agam. Nó más maith leat, an saighead Pairtiach uaim – ‘féach,’ mar a deir Ovidius sa líne atá tugtha thuas agam, ‘tá an Pairtiach imithe leis.’ Agus saighead úd na himeachta:
Teastaíonn Roinn Oideachais dár gcuid féin uainn.
Creidim é agus creidim é go láidir: má tá an Ghaeilge le bheith beo mar theanga labhartha phobail agus mar theanga litríochta beo caithfidh pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta féin a bheith i mbun oideachais a gcuid gasúr. Tá spléachadh ar cé chomh iontach agus cé chomh fiontrach agus cé chomh fiúntach is a d’fhéadfadh an t‑oideachas sin a bheith tugtha ag an Dr Neil Buttimer san eagrán céanna sin de Feasta Mheán Fómhair. Ná scaoilimis an deis tharainn. Cruthaímis oideachas Gaelach den scoth anois, dúinn féin agus do na daoine óga atá ag teacht inár ndiaidh. Anois an uain agus níl againn ach í. Ná ligimis do Fantômas na Roinne Oideachais (pictiúr de thuas) an Ghaeilge a chur i leataobh.
Táim éirí paiseanta in athuair faoi rudaí nach iad mo chúram iad. Fáth eile go gcaithfidh mé gearradh anuas ar an scríbhneoireacht seo. Níl sé go maith don chroí. Éirí as an mblagaireacht freisin? Níor mhaith liom é sin a rá. Ach mar is léir ón ráta postála agam an samhradh seo, caithfidh gearradh siar éigin a bheith i gceist. Sin agus, mar a deirim i bhFeasta, níos mó aird a thabhairt ar na leabhair. Agus cúram níos fearr a dhéanamh de chúrsaí meáchain: go leor meáchain curtha suas thar an samhradh agam – mé beagnach dhá chloch déag go leith! Caithfear gearradh anuas. Fillim, mar sin, ar na leabhair is ar an aclaíocht agus ar an scéal atáim ag léamh i láthair na huaire agus a chuir An Craoibhín in eagar i 1927, táim ag ceapadh: 'Eachtra an Amadáin Mhóir.'
Tá an aimsir tar éis a bheith iontach le tamall anois, tríd is tríd. An leanfaidh sé? Cuir ceist ar mhuintir na hIorua. Seo suíomh ar insíodh dom mar gheall air cúpla seachtain ó shin. Feictear dom go bhfuil sé breá inúsáidte agus féadfaidh tú ainmneacha na háite a bhfuil faisnéis uait mar gheall uirthi a chur isteach i nGaeilge agus gheobhaidh tú faisnéis bhreá agus cruinn - ach athraíonn an fhaisnéis chomh maith leis an aimsir. Tá ainm an tsuímh breá simplí freisin: yr.no.
Ach ná cuirimis Met Éireann as an áireamh ach an oiread. Tá méid áirithe Gaeilge ar an suíomh acu ach tá an cur síos laethúil i mBéarla feictear dom. Ná níor shíl mé go raibh sé chomh héasca faisnéis a fháil d'aon cheantar faoi leith. Níor oibrigh an cuardach dom i nGaeilge nó i mBéarla ar an gcaoi sin. Nuair a chuir mé isteach 'Dingle' (níor éirigh le 'An Daingean') chuir siad ceist orm an é 'single' a bhí uaim.
Ar aon chuma, beidh mise ag bualadh an bhóthair ó thuaidh i gceann uair a chloig anois, i dtreo na gréine tá súil agam. Bainigí sult as an dea-aimsir.
